Reprezentacyjna nekropolia Krakowa i najstarszy cmentarz miejski. Założony na początku XIX wieku w celu zastąpienia cmentarzy parafialnych, szybko stał się przestrzenią symboliczną wypełnioną arcydziełami architektury i rzeźby funeralnej.
Jego najstarszą część zaprojektowano w formie parku z punktem centralnym – kaplicą, za którą alejki układają się w kształt półkola. To symboliczne, przypominające bramę założenie miało odzwierciedlać tajemnicę przejścia przez wrota do wieczności.
Wzdłuż muru przy wejściu głównym, po lewej stronie znajdują się najstarsze groby i tablice upamiętniające pierwsze pochówki, w tym pogrzebanej tu jako pierwszej Apolonii Bursikowej, młodej mieszczki zmarłej na gruźlicę w styczniu 1803 roku. Spacerując główną aleją, dojdziemy do grobu Jana Matejki, wybitnego malarza, przedstawiciela historyzmu, którego obrazy przedstawiały najważniejsze wydarzenia z dziejów Polski. Aleja zaprowadzi nas dalej do nagrobka aktorki dobrze znanej po obu stronach Atlantyku – Heleny Modrzejewskiej. W najstarszej części cmentarza znajdują się też wybitne rzeźby funeralne, w tym Anioł Zemsty (poświęcony ofiarom ostrzału Krakowa przez Austriaków w 1848 roku) i przejmująca postać kobiety w żałobie na grobie Falterów. Niezwykły pomnik nagrobny, nawiązujący do „Umarłej klasy” (przedstawia chłopca czytającego książkę w szkolnej ławce), zaprojektował dla siebie Tadeusz Kantor, malarz, scenograf, reżyser, twórca teatru Cricot 2 (kwatera LXXII). Warto także odwiedzić kwaterę LXIX, gdzie zlokalizowano Aleję Zasłużonych – panteon polskiej kultury współczesnej. Znajdziemy tam m.in. groby malarza Jerzego Nowosielskiego, założyciela kabaretu Piwnica pod Baranami Piotra Skrzyneckiego oraz piosenkarza i poety Marka Grechuty. W skromnym grobie z dala od reprezentacyjnych części cmentarza spoczywa laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury Wisława Szymborska, która zawsze unikała zaszczytów.
Częstym celem odwiedzin jest także grób Karola, Emilii i Edmunda Wojtyłów – rodziców i brata Jana Pawła II, znajdujący się w części cmentarza przy ulicy Prandoty (w kwaterze VI). Ta część nekropolii jest nazywana cmentarzem wojskowym, gdyż służyła niegdyś pochówkom żołnierskim. W osobnych kwaterach spoczywają tu weterani powstania styczniowego (1863-65), żołnierze austro-węgierscy i rosyjscy polegli w I wojnie światowej, żołnierze brytyjscy, radzieccy i niemieccy polegli w II wojnie światowej oraz, przede wszystkim, żołnierze Wojska Polskiego.
Niektórzy znani ludzie pochowani na Cmentarzu Rakowickim:
- politycy: Ignacy Daszyński, Józef Dietl, Juliusz Leo
- naukowcy: Michał Bobrzyński, Odon Bujwid, Walery Goetel, Juliusz Kleiner, Zenon Klemensiewicz, Kazimierz Nitsch, Józef Rostafiński, Józef Szujski
- filozofowie: Leon Chwistek, Roman Ingarden
- artyści: Michał Bałucki, Tytus Czyżewski, Jerzy, Juliusz i Wojciech Kossakowie, Józef Mehoffer, Piotr Michałowski, Henryk Rodakowski, Lucjan Rydel, Zbigniew Wodecki