Spotkanie z prof. Natalią Aleksiun, autorką książki „Conscious History Polish Jewish Historians before the Holocaust”
Prowadzenie: dr Edyta Gawron
„Conscious History: Polish Jewish Historians before the Holocaust” jest wnikliwym studium, w którym autorka omawia badawcze dokonania historyków będące trwałym dziedzictwem międzywojennej społeczności żydowskiej w Polsce, a także analizuje je w kontekście przekazu popularnego, powstałego na potrzeby szerokiej publiczności zarówno żydowskiej, jak i nieżydowskiej. Kiedy Żydzi borykali się z trudami związanymi z ustanowieniem należnego im miejsca w Polsce tuż po odzyskaniu przez kraj niepodległości, młodzi badacze i badaczki, tacy jak Emanuel Ringelblum i Bella Mandelsberg, oddali się stworzeniu poczucia wspólnoty polsko-żydowskiej przeszłości. Bazując na doświadczeniach historyków żydowskich wywodzących się z Galicji: Majera Bałabana, Ignacego Schipera i Mojżesza Schorra, sięgali do historii, by podkreślać, że Żydzi nie są w Polsce gośćmi. W ten sposób łączyli badania nad przeszłością z walką o prawa obywatelskie dla Żydów polskich. Ówczesne realia polityczne utrudniały im zawodową karierę akademicką. Historycy żydowscy po odbyciu studiów uniwersyteckich szerzyli taką wizję przeszłości jako nauczyciele gimnazjalni i działacze żydowskich gmin wyznaniowych. O historii Żydów w Polsce wygłaszali kazania okolicznościowe w synagogach i pisali artykuły prasowe. Przedstawiając żydowskiej publiczności sylwetki ważnych postaci godnych upamiętnienia oraz rocznic historycznych wartych uroczystych obchodów, badacze dążyli do ukształtowania społeczności znającej swoją przeszłość, dbającej o własne dziedzictwo kulturowe i dumnej z dotychczasowych osiągnięć, mimo nasilającego się nacjonalizmu i narastającej marginalizacji.
Dzięki naświetleniu znaczenia intelektualistów żydowskich w dyskursie publicznym i ukazaniu ich w różnych rolach społecznych niniejsze studium rzuca nowe światło na świat polskich Żydów w okresie międzywojennym i pozwala z większym zrozumieniem zgłębiać ich dzieje.
Natalia Aleksiun jest profesorką najnowszej historii Żydów w Graduate School of Jewish Studies, Touro College w Nowym Jorku. Historyczka Żydów Polskich, doktorka historii (UW) i Jewish Studies (NYU). Opublikowała Dokąd dalej? Ruch syjonistyczny w Polsce 1944–1950 (Warszawa 2002) i współredaktorką dwóch tomów „Polin. Studies in Polish Jewry”, z których jeden był poświęcony pamięci Zagłady (t. 20), drugi zaś historiografii żydowskiej w Europie Wschodniej (t. 29). Opublikowała również krytyczne wydanie Zagłady Żydów żółkiewskich Gerszona Taffeta (Warszawa 2019). Przygotowuje tom „Polin” na temat żydowskiego dzieciństwa oraz monografie o doświadczeniu Żydów ukrywających się w Galicji Wschodniej i o tzw. aferze trupiej w Europie Środkowo-Wschodniej. Wraz z Karoliną Szymaniak redaktorka naczelna „East European Jewish Affairs”.
