Krzysztof Siwoń
Wiosną budzi się filmowe życie, a od kilkunastu lat o tej porze roku krakowskie festiwale tworzą ekscytującą sekwencję wydarzeń.
Mastercard OFF CAMERA, Festiwal Muzyki Filmowej oraz Krakowski Festiwal Filmowy to unikalne formaty, które wzbogacają nurt europejskich świąt kina z festiwalem w Cannes na czele. Pomiędzy końcem kwietnia a początkiem czerwca mieszkańcy oraz goście Krakowa mogą czerpać z ich propozycji: od niezależnych produkcji i dokumentów po wielkie koncerty z filmową symfoniką i uroczyste gale w towarzystwie gwiazd wielkiego ekranu. Współpraca tych festiwali nieraz już zaowocowała spektakularnymi wydarzeniami – w tym uhonorowaniem dorobku takich twórców, jak Andrzej Wajda, Jerzy Skolimowski czy Jan A.P. Kaczmarek.
Amerykański off i girl power
Pierwszy powiew filmowej wiosny przyniesie Międzynarodowy Festiwal Kina Niezależnego Mastercard OFF CAMERA. 17. Edycja imprezy zagości zarówno w kinach studyjnych, jak i na największym w Krakowie ekranie w Kinie Kijów.
Mastercard OFF CAMERA umożliwia obejrzenie (nierzadko przedpremierowo) fabularnych nowości, lecz także daje wgląd w społeczne trendy – a to za sprawą sekcji tematycznych. Program obejmuje premiery z najlepszych światowych imprez filmowych – tak zapowiada się sekcja „Festiwalowe hity”. „Amerykańscy niezależni” przybliżają z kolei tytuły powstające na największym rynku kina offowego – sundance’owy styl kinematografii z USA stał się marką rozpoznawalną na całym świecie, i to nie tylko dzięki wsparciu Roberta Redforda. Czwórkę stałych, powracających co roku sekcji festiwalu domykają Konkurs Polskich Filmów Fabularnych oraz Konkurs Główny „Wytyczanie drogi” o Krakowską Nagrodę Filmową Andrzeja Wajdy. Widzowie tych sekcji będą mogli zapoznać się z najnowszymi tendencjami w niezależnymi kinie fabularnym oraz tytułami, które dopiero co opuściły festiwale w Toronto, Locarno, Rotterdamie czy właśnie Sundance.
Aktualne i dyskutowane współcześnie zjawiska znajdą wyraz w postaci czterech sekcji tematycznych. Wymowne są ich tytuły: „Czarne owce” to przewrotna zapowiedź spotkań z filmowymi bohaterami niepokornymi, których nieszablonowy styl życia stanowi wyzwanie dla społeczeństwa. Energia młodości przenika sekcję „Girl power!”, w fabularnych narracjach oddającą głos kobiecym (i dziewczęcym) bohaterkom. „Na granicy” sytuują się zarówno wątki polityczne i społeczne (boleśnie aktualne w kontekście agresji Rosji na Ukrainę i konfliktu izraelsko-palestyńskiego), jak i bariery, które odważają się stawiać filmowi bohaterowie. Gratką dla miłośników kryminałów oraz tematyki true crime będzie sekcja „W słusznej sprawie”, która przybliża mroczne chwyty i nowinki w opowiadaniu o zbrodni, nie uciekając przy tym od pytań o naturę zła.
Symfonika, elektronika i chłopomania
Miejsce w środku filmowej wiosny tradycyjnie przypada Festiwalowi Muzyki Filmowej w Krakowie, jednej z najważniejszych w tej kategorii imprez na świecie. Co roku oddaje ona ścieżkom dźwiękowym wielkie sale koncertowe oraz brzmienie najlepszych orkiestr i solistów, by pokazać pełne spektrum doświadczenia muzyki filmowej: od projekcji filmowej z muzyką na żywo, przez koncerty symfoniczne, kameralne i klubowe, aż po branżowe spotkania i wydarzenia towarzyszące.
W tym roku odbędzie się już 17. Edycja imprezy, która tym samym zbliży się do symbolicznej granicy „dorosłości”. Widać to w programie: FMF nie tylko obserwuje trendy, ale i je kreuje, pokazując nowe środki wyrazu i sposoby odbioru muzyki filmowej.
A skoro o odliczaniu lat i jubileuszach mowa, to tegoroczna odsłona festiwalu oddaje hołd dwóm kultowym premierom roku 1994. Pierwszą z nich jest Lista Schindlera, której produkcja w Krakowie pod okiem Stevena Spielberga była dla miasta ważnym doświadczeniem, a wielu mieszkańców wciąż ją wspomina mimo upływu trzydziestu już lat. Muzyka z filmu zabrzmi w Filharmonii Krakowskiej, a jej orkiestrę poprowadzi Alexander Humala. Druga pamiętna premiera tamtego sezonu to Król Lew, jedna z ikonicznych produkcji Disneya, a dla wielu dzieci lat 90. jedno z pierwszych doświadczeń kinowych. Pokaz filmu z muzyką na żywo w Tauron Arenie Kraków to propozycja dla wszystkich: zarówno dla najmłodszych, jak i dla starszych widzów, którzy dzięki filmowi mogą snuć nostalgiczne wspomnienia z epoki VHS i przebojów Eltona Johna.
Trzydziestolecie w tym roku świętuje także Orkiestra Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa Sinfonietta Cracovia, która pod batutą dyrygenta honorowego Dirka Brossé wystąpi w koncercie prezentującym najciekawsze osobowości kompozytorów muzyki filmowej ostatnich sezonów oraz tematy z tak różnorodnych stylistycznie filmów jak epicki Napoleon, komiksowy Spider-Man: Poprzez multiwersum czy przejmujący Wieloryb.
Festiwal Muzyki Filmowej odkryje przed nami nie tylko smyczkowe brzmienia muzyki filmowej. W programie znajdą się również koncerty z kameralną odsłoną muzyki mistrza Johna Williamsa (najbardziej znane melodie w aranżacji na flet, wiolonczelę i fortepian), niecodzienne połączenie brzmienia chóru i fortepianu (m.in. muzyka z Interstellar w wydaniu znakomitego pianisty Aleksandra Dębicza) oraz klubowe spotkania z muzyką elektroniczną. Przestrzenią dla tej ostatniej będzie Klub Kwadrat, gdzie zabrzmi synteza- tor rodem z lat 80. i 90., oraz tematy z filmów Terminator, Łowca androidów czy Top Gun.
Kulminacyjnym punktem festiwalu będzie Gala Muzyki Polskiej z motywem przewodnim w postaci popularnych w ostatnich sezonach nawiązań do etnicznych brzmień i ludowych tradycji (muzyka z filmów Chłopi czy Znachor). W tym koncercie orkiestra Filharmonii Krakowskiej wystąpi pod batutą Katarzyny Tomali-Jedynak, lecz także w towarzystwie folkowych wykonawców (m.in. z tercetu SVAHY znanego z nowej wersji Znachora) i zespołu Rebel Babel Film Orchestra kierowanego przez Łukasza „L.U.C.” Rostkowskiego.
Festiwal Muzyki Filmowej to nie tylko wydarzenia artystyczne w prestiżowych salach koncertowych (Centrum Kongresowe ICE Kraków, Tauron Arena, Filharmonia Krakowska), lecz także platforma rozwoju dla artystów u progu kariery (warsztaty i sesja nagraniowa dla młodych kompozytorów w Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach) oraz przestrzeń spotkań branżowych – w tej roli Pałac Potockich stanowić będzie łącznik pomiędzy Festiwalem Muzyki Filmowej a Mastercard OFF CAMERĄ.
Kraków stolicą dokumentu po raz 64!
Punktem stycznym pomiędzy światem muzyki filmowej a kinem dokumentalnym będą z kolei pokazy trylogii Qatsi z muzyką Philipa Glassa w ramach organizowanego przez Krakowski Festiwal Filmowy kina plenerowego pod Wawelem. Reżyser trzech ekologicznych esejów dokumentalnych Godfrey Reggio oraz wybitny polski dokumentalista i operator Jacek Petrycki odbiorą w tym roku honorową statuetkę Smoka Smoków za osiągnięcia życia. Qatsi to klasyka dokumentalizmu, a jednocześnie ważny głos w sprawie zrównoważonego rozwoju. Ekologia – jeden najbardziej gorących tematów odpowiedzialnych społecznie wydarzeń kulturalnych – to także kwestia, na którą wrażliwi są zarówno organizatorzy, jak i widownia Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Przypomina o tym chociażby nagrodzony w ubiegłym roku przez KFF i wyróżniony rekomendacją do Europejskiej Nagrody Filmowej film Pieśni ziemi (od lutego na ekranach kin w całej Polsce).
Krakowski Festiwal Filmowy od 1961 roku buduje markę polskiego dokumentalizmu i sprowadza do stolicy Małopolski najważniejszych twórców kina animowanego i dokumentalnego oraz krótkometrażowych fabuł. Dzięki mocnemu osadzeniu w branży i sieci filmowych stowarzyszeń KFF jako jedyny w Polsce znalazł się w wąskim gronie festiwali kwalifikujących do Oscara w kategorii pełnometrażowych dokumentów oraz – jako jeden z dwóch polskich festiwali – w kategorii filmów krótkometrażowych.
Dla widzów konkursy przyciągające utalentowanych filmowców z całego świata oznaczają bujną różnorodność gatunkową i tematyczną. Filmy prezentowane są w Międzynarodowym Konkursie Dokumentalnym, Międzynarodowym Konkursie Krótkometrażowym, Międzynarodowym Konkursie Dokumentów Muzycznych DocFilmMusic oraz Konkursie Polskim (w którym obejrzymy dokumenty oraz krótkometrażowe fabuły i animacje). Ponadto w salach kinowych Krakowa w pasmach tematycznych będzie można zobaczyć filmy łączące naukę z dokumentalizmem czy produkcje dla dzieci w różnym wieku, a nawet doświadczyć wirtualnej rzeczywistości.
Krakowski Festiwal Filmowy od lat udowadnia, że niezależnie od gatunku i kraju (zobaczymy filmy z całego świata – od Azji, przez Europę, po obie Ameryki, a specjalnym gościem festiwalu będzie kinematografia rumuńska) w centrum uwagi jest człowiek. W selekcji festiwalu (w tym roku zgłoszono do niej rekordowe 2500 filmów!) znalazły się więc historie znajdującego się na przymusowej emigracji Palestyńczyka czy rodziny odizolowanej od dziecka uwięzionego w Górskim Karabachu. Obie historie (Życie jest piękne i 1498) przyjeżdżają do Krakowa wprost z Amsterdamu z nagrodami prestiżowego festiwalu IDFA. Z konkursu berlińskiego festiwalu filmowego pochodzą z kolei dwie queerowe historie: Tako rzecze Peaches oraz Baldiga – wyzwolone serce, które przybliżają sylwetki niekonwencjonalnych artystów związanych z Berlinem: performerki i ikony feminizmu oraz fotografika rejestrującego życie wielkiego miasta epoki AIDS.
Krakowska wiosna filmowa to fascynująca podróż przez światy kina: od kina niezależnego po wielkie produkcje nagrodzone najważniejszymi nagrodami, od muzyki kameralnej po ścieżki dźwiękowe ociekające symfoniką, wreszcie – od wielkich tematów politycznych po intymne historie, które udowadniają, że kino może być cudownym medium empatii.
Krzysztof Siwoń – kulturoznawca, współpracownik Instytutu Kultury UJ. Jest współtwórcą narracji do wystawy stałej w Narodowym Centrum Kultury Filmowej w Łodzi. W latach 2015–2023 selekcjoner KFF. Jego artykuły m.in. o muzyce filmowej można przeczytać w czasopismach takich jak „Ekrany” i „Kultura Liberalna”. Na co dzień zajmuje się komunikacją oraz promocją orkiestry Sinfonietta Cracovia.
Tekst ukazał się w wydaniu 1/2024 kwartalnika „Kraków Culture”.
