Rok 2023 obfitował w Krakowie w wyjątkowe rocznice: za nami 15. Festiwal Conrada, 10. Festiwal Literatury dla Dzieci, Wydawnictwo Literackie świętowało swoje siedemdziesięciolecie, Wydawnictwo Karakter – piętnastolecie, a księgarnia DeRevo obchodziła dziesiąte urodziny. Obchodziliśmy także setne urodziny Wisławy Szymborskiej, a wszystko to działo się w czasie, gdy Kraków celebrował jubileusz dziesięciolecia uzyskania tytułu Miasta Literatury UNESCO.
Festiwale
Ubiegły rok minął pod znakiem dużych literackich wydarzeń: Festiwalu Miłosza, Festiwalu Literatury dla Dzieci, Krakowskiego Festiwalu Komiksu czy Festiwalu Conrada. Ale literacki Kraków to nie tylko coroczne celebracje: przecież spotkania autorskie, warsztaty, debaty mają miejsce niemal każdego dnia w Pałacu Potockich lub w zaprzyjaźnionych przestrzeniach kameralnych księgarń czy antykwariatów. W 2023 roku w naszym mieście odbyło się ponad 380 spotkań wokół książek zorganizowanych przez KMLU lub pod patronatem i w ścisłej współpracy z operatorem programu, które zgromadziły w sumie prawie 40 tysięcy uczestników!
Jubileusz za nami, ale to nie znaczy, że czas osiąść na laurach – to raczej moment, by przeanalizować dotychczasowe doświadczenia i pewnie wkroczyć w nowe dziesięciolecie, pamiętając o literackich patronach na najbliższe 12 miesięcy – o Czesławie Miłoszu, Josephie Conradzie i Witoldzie Gombrowiczu – mówi Urszula Chwalba, kuratorka programu Kraków Miasto Literatury UNESCO.
Działania dla branży i czytelników
Miniony rok to kontynuacja i rozwój cieszących się dużą popularnością wśród publiczności i uczestników cykli: Szkoły czytania dla uczniów szkół ponadpodstawowych, Szkoły pisania dla początkujących twórców i Literackich chwil, czyli ulubionych warsztatów dzieci i rodzin, prowadzonych przez Beatę Kwiecińską i Macieja Dąbrowskiego, którzy za swoją działalność odebrali jesienią tytuł Animatora Roku.
W ubiegłym roku ujrzała światło dzienne nowa odsłona kwartalnika literackiego „Czas Literatury”, która spotkała się z bardzo dobrym przyjęciem zarówno czytelników, jak i krytyki literackiej. Od 2023 roku kwartalnik wydawany jest przez KBF przy wsparciu Krakowa Miasta Literatury UNESCO.
Program Kraków Miasto Literatury UNESCO to także w dużej części działania skierowane do branży literackiej: znakomicie rozwija się odbywający się jesienią Kongres książki, stale doskonalimy program wsparcia dla księgarń kameralnych i antykwariatów czy program patronatów dla autorów, wydawców i książek związanych z naszym miastem. W ubiegłym roku miała miejsce 4. edycja Nagrody KMLU, podczas której wyłoniono 34 laureatek i laureatów. Warto zaznaczyć, że do tej pory nagrodą wyróżniono blisko 150 osób.
Nagrody i nominacje
Efekty wymienionych działań są spektakularne – dowodem na ich skuteczność niech będą wymierne sukcesy autorek i autorów związanych z programem Kraków Miasto Literatury UNESCO. W 2023 roku otrzymali oni ponad 40 nominacji, nagród i wyróżnień w najważniejszych konkursach literackich w Polsce.
Wśród największych sukcesów należy wymienić chociażby: Nagrodę im. Witolda Gombrowicza dla Jakuba Nowaka za powieść „To przez ten wiatr” (opublikowanej nakładem krakowskiego wydawnictwa Powergraph), Nagrodę Kościelskich i Nagrodę Conrada dla Urszuli Honek za opowiadania „Białe noce” (Wydawnictwo Czarne) oraz Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego dla „Głuszy” Anny Goc (Wydawnictwo Dowody).
Warto również zaznaczyć, że brytyjski przekład „Mapy” („The Map”) Barbary Sadurskiej autorstwa Kate Webster znalazł się w finale Nagrody Oxford-Weidenfeld. Natomiast wśród 20 książek nominowanych do Nagrody Literackiej NIKE aż 5 tytułów zostało wydanych pod patronatem KMLU: „Trash story” Mateusza Górniaka (Wydawnictwo Ha!art), „Nie wszyscy pójdziemy do raju” Olgi Górskiej, absolwentki Kursu pisania powieści (Wydawnictwo Drzazgi), „Zapiski wariatki” Aleksandry Młynarczyk-Gemzy (Wydawnictwo Znak), „Dom ojców” Andrzeja Muszyńskiego (Wydawnictwo Czarne) i „Szczelinami” Wita Szostaka (Powergraph).
Książki pod patronatem KMLU znalazły się też w finałach Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus, Nagrody Literackiej Gdynia i wielu innych, a wybitny poeta i zasłużony dla Krakowa laureat Nagrody KMLU Ryszard Krynicki został laureatem prestiżowej Nagrody Jerzmanowskich przyznawanej przez Polską Akademię Umiejętności.
Współpraca międzynarodowa
KMLU nie ustaje także w rozwijaniu sieci i relacji z podobnymi instytucjami w świecie. W grudniu zakończyła się druga edycja programu wspierania młodych talentów literackich z Europy: CELA – Connecting Emerging Literary Artist. KBF, operator miejskiego programu literackiego, został zaproszony jako partner do trzeciej edycji tego międzynarodowego projektu. Kontynuujemy również program rezydencji literackich, goszcząc twórców z Polski, Francji, Irlandii czy Kanady. Trwa też kolejny rok współpracy Krakowa w ramach Międzynarodowej Sieci Miast Schronienia ICORN oferującej schronienie tym pisarzom i obrońcom praw człowieka, którzy z powodu prześladowań nie mogą swobodnie żyć i tworzyć we własnej ojczyźnie.
W roku jubileuszowym
Kraków otrzymał tytuł Miasta Literatury UNESCO 21 października 2013 roku, a jubileusz dziesięciolecia rozciągnął się na cały rok.
Niemal od początku 2023 roku w księgarniach, antykwariatach i filiach Biblioteki Kraków zaczęły się pojawiać regały z literaturą „krakowską” – rekomendowaną lub wydaną pod patronatem KMLU.
Co miesiąc swoja premierę miał kolejny podkast wyprodukowany we współpracy z Radiem Kraków, podczas którego zaproszeni goście opowiadali o literackim potencjale naszego miasta.
Lipiec minął pod znakiem rocznicowej odsłony akcji Czytaj PL, realizowanej tradycyjnie z platformą Woblink. Specjalna edycja polegała na udostępnieniu czytelnikom z całej Polski ebooków i audiobooków z 10 książkami krakowskich twórców: Ryszarda Krynickiego, Zośki Papużanki, Adama Zagajewskiego, Wisławy Szymborskiej, Michała Rusinka, Dominiki Słowik, Wita Szostaka, Stanisława Lema, Barbary Sadurskiej i Doroty Terakowskiej.
Jesienią w przestrzeni miejskiej zobaczyliśmy portrety ludzi tworzących literacki Kraków. Na plakatach powstałych w ramach tej kampanii kreatywnej znalazło się kilkadziesiąt osób związanych z branżą książki: pisarki i pisarze, m.in. Ryszard Krynicki, Jerzy Illg, Elżbieta Łapczyńska, Katarzyna Kubisiowska, Łukasz Orbitowski, a także wydawcy, księgarze, antykwariusze, tłumacze, bibliotekarki, organizatorzy festiwali literackich i targów książki oraz czytelnicy i czytelniczki – akcja okazała się znakomitą okazją, by pokazać złożoność i różnorodność programu KMLU i tworzącej go społeczności.
Kulminacją jubileuszowych obchodów stał się wyjątkowy koncert – Aga Zaryan śpiewa Szymborską i innych poetów, który odbył się w Teatrze KTO.
To wydarzenie symbolicznie zakończyło oficjalne obchody dziesięciolecia KMLU. Przed nami kolejny rok pełen literackich wyzwań i doznań. Czas start!
