Może zacznę swój artykuł od pytania… Czy znany ci jest Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie? Jeżeli odpowiedź brzmi „nie”, koniecznie należy ten stan zmienić! (Zapraszam też oczywiście do dalszej lektury tekstu!).
16. Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie
23–30.05.2023
Autor: Gorka Oteiza
Raz do roku Kraków szykuje się na tydzień celebrowania fantastycznej sztuki, jaką jest muzyka filmowa. Jak to wygląda?
Wyobraź sobie europejski festiwal filmowy, jeden z największych, najbardziej prestiżowych i najważniejszych: w Cannes, Wenecji, Berlinie czy San Sebastian. A teraz wyobraź sobie, że taki festiwal odbywa się w twoim mieście, Krakowie, i że poświęcony jest wyłącznie muzyce filmowej. Festiwal pełen koncertów, konferencji oraz spotkań wokół ścieżek dźwiękowych i ich twórców – kompozytorów, którzy uczestniczą we wszystkich wydarzeniach. Festiwal, na którym można ich spotkać i z nimi porozmawiać, a także rozkoszować się ich muzyką na żywo.
Patrząc z zewnątrz, być może trudno uwierzyć, że coś takiego jest możliwe. Mało tego: czy – poza koncertami – da się wypełnić cały tydzień treściami dotyczącymi muzyki filmowej? Otóż jak najbardziej! Przyjrzyjmy się szczegółom…
Kraków od zawsze należał do ważnych miast na mapie Europy i stanowił międzynarodowy ośrodek kultury. Przez lata miasto mocno angażowało się w organizację i promocję rozmaitych działań kulturalnych, pokazując, że pod wieloma względami może być pionierem. Wśród nich znajdziemy jedną z najśmielszych koncepcji: muzykę filmową na żywo.
Nikomu nie trzeba tłumaczyć, że muzyka stanowi jeden z najistotniejszych elementów filmu. Jest to element, który wykracza poza ekran i wchodzi w dialog z widzami. Element, który do nas przemawia, objaśnia, pozwala nam uwierzyć w opowiadane historie, porusza nas swą melodią i przekazuje to, czego moglibyśmy do końca nie zrozumieć, mając do dyspozycji jedynie obraz. Tak wielka jest jego moc, że sam jego brak wywołuje w nas niepokój. Obecnie aż trudno wyobrazić sobie film bez muzyki.
Któż nie płakał, kiedy orkiestra dodawała dramatyzmu tragicznemu zakończeniu Titanica? Kto nie odczuwał strachu, kiedy wysokie dźwięki skrzypiec przeszywały ofiarę w Psychozie lub kiedy rytmiczne dźwięki muzyki zwiastowały pojawienie się rekina w Szczękach? Któż nie marzył o pilotowaniu szybkiego statku kosmicznego czy nie wyczuwał obecności mocy, kiedy ścieżka dźwiękowa zanurzała nas w uniwersum Gwiezdnych wojen?
Pierwszej, skromnej edycji Festiwalu Muzyki Filmowej w Krakowie w 2008 roku przyświecała myśl, że wrażenia, jakich przysparza nam muzyka w czasie oglądania filmu, da się odtworzyć w sali koncertowej z orkiestrą na żywo i że w podobny sposób mogą one oczarować widownię. Organizatorzy kompletnie się nie spodziewali, że z czasem festiwal rozwinie się na taką skalę i stanie się najważniejszym wydarzeniem poświęconym muzyce filmowej na ŚWIECIE (tak jest, wielkimi literami – najważniejszym na CAŁYM świecie).
W maju będzie miała miejsce 16. edycja festiwalu. Przez ostatnie 15 lat Kraków niezmiennie udowadniał, że jest w stanie tworzyć i poszerzać niezwykle wartościową, wysokiej jakości propozycję kulturalną poświęconą muzyce filmowej skierowaną zarówno do mieszkańców, jak i do odwiedzających.
Chociaż w dalszym ciągu to koncerty i muzyka stanowią trzon wydarzenia, rozwój festiwalu z biegiem czasu sprawił, że organizatorzy zdecydowali się na urozmaicenie programu, idąc w stronę tak rekreacji, jak i edukacji, co zaowocowało wachlarzem ogromnie interesujących działań dodatkowych. Przykładem może być długa i zróżnicowana lista darmowych otwartych konferencji z udziałem kompozytorów muzyki filmowej z całego świata, skierowanych zarówno do zawodowców, jak i do fanów czy też po prostu miłośników muzyki. Spotkania te dostarczyły nam dotąd licznych niezapomnianych wrażeń.
Na festiwalu gościło wielu kompozytorów nagrodzonych Oscarami, Złotymi Globami oraz statuetkami Emmy i Grammy oraz nominowanych do tych nagród, m.in. Howard Shore (Władca Pierścieni, Milczenie owiec), Alexandre Desplat (Kształt wody, Grand Budapest Hotel), Hans Zimmer (Król Lew, Incepcja, Interstellar), Joe Hisaishi (Mój sąsiad Totoro), Wojciech Kilar (Drakula, Pan Tadeusz), John Powell (Jak wytresować smoka), Tan Dun (Przyczajony tygrys, ukryty smok), Jan A.P. Kaczmarek (Marzyciel), Diego Navarro (Odlotowa przygoda, The Wasteland), Don Davis (Matrix), James Newton Howard (Igrzyska śmierci, Książę przypływów), Ramin Djawadi (Gra o tron) i Giorgio Moroder (Flashdance, Midnight Express) oraz wielu innych.
Podczas wizyt w Krakowie opowiadali, co nimi kierowało w czasie pracy nad ścieżką dźwiękową, i pozwalali publiczności uczestniczyć w tym procesie – od pierwotnej koncepcji aż po efekt końcowy. To szczęście móc cieszyć się ich obecnością, mądrością i bliskością – czymś, czego wiele festiwali muzyki klasycznej może tylko pozazdrościć, bo któż nie chciałby wiedzieć, o czym w chwilach twórczego uniesienia myśleli np. Mozart, Beethoven czy Bach?
W ciągu ostatnich 15 lat krakowski FMF przeszedł drogę od koncertów pod gołym niebem do wydarzeń w hali ocynowni ArcelorMittal Poland. W 2014 roku zakończyła się budowa Centrum Kongresowego ICE Kraków, odtąd stałego miejsca festiwalowych koncertów – nie wspominając już o mieszczącej piętnastotysięczną widownię Tauron Arenie Kraków, gdzie odbywają się największe koncerty w ramach danej edycji.
Trudno podać dokładne liczby, jednak szacuje się, że przez wydarzenia festiwalowe każdej z jego ostatnich edycji przed wybuchem pandemii przewinęło się od 30 do 40 tysięcy osób, które mogły liczyć na: pokazy filmów z orkiestrą grającą ścieżki dźwiękowe na żywo (z takimi tytułami, jak Władca pierścieni, Titanic, Poszukiwacze zaginionej Arki, Casino Royale, Jak wytresować smoka, Drakula, Niekończąca się opowieść), koncerty poświęcone wielkim kompozytorom muzyki filmowej, specjalne koncerty muzyki z gier wideo, koncerty z tematami z najsłynniejszych seriali telewizyjnych, specjalny doroczny koncert Scoring4Polish Directors, koncerty z cyklu FMF4Kids dla najmłodszych, koncerty chóralne w tak różnych miejscach, jak kościoły czy kopalnia soli w Wieliczce, koncerty piosenek filmowych w formacie jazzowym/popowym/rockowym, a nawet sesję didżejską, podczas której na placu Jana Nowaka-Jeziorańskiego swoją muzykę grał Giorgio Moroder. Czyż można chcieć więcej?
Ponadto organizatorzy festiwalu ewidentnie pomyśleli o jego przyszłości, o kolejnych pokoleniach, które z czasem przejmą pałeczkę. Dla młodych muzyków i kompozytorów pragnących dowiedzieć się czegoś nowego o ścieżkach dźwiękowych stworzono przestrzeń do spotkań i nauki, jak konkurs dla młodych twórców muzyki filmowej FMF Young Talent Award czy mające wyraźny walor akademicki, ale niezwykle praktyczne kursy masterclass.
Wreszcie festiwal nie zapomina też o najmłodszych. Ich wrodzona ciekawość i nieustająca gotowość do odnajdowania w muzyce elementu zabawy, która stanowi źródło radości, ale też bodziec do nauki, sprawia, że już od najmłodszych lat można przybliżać dzieciom muzykę filmową, dając początek relacji, która przynosi niezliczone korzyści. To właśnie do dzieci skierowany jest cykl koncertów FMF4Kids.
I tak oto po raz kolejny zespół oddanych i zaangażowanych osób od miesięcy ciężko pracuje nad przygotowaniem najnowszej edycji festiwalu. Już 16. rok z rzędu sprowadzają oni do Krakowa najlepszych światowych kompozytorów muzyki filmowej i opracowują program kulturalny wypełniony koncertami i równoległymi wydarzeniami, których próżno szukać gdzie indziej. To prawdziwy luksus – prawdziwa perełka.
Tegoroczna edycja, która odbędzie się w maju, uczci 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, zabierając nas w kosmiczną podróż obejmującą: eksperymentalny i immersyjny koncert FMF Echoes of Space w piątek 26 maja, FMF Space Gala przypominającą najlepsze ścieżki dźwiękowe z filmów sci-fi w sobotę 27 maja oraz FMF4Kids: E.T. – Live in Concert w niedzielę 28 maja.
Jednak muzyczny weekend to zaledwie niewielka część programu. W czwartek 25 maja wybrzmią też klasyczne dzieła nagrodzonego Oscarem kompozytora Jana A.P. Kaczmarka oraz nowe utwory najciekawszych twórców młodszego pokolenia w ramach programu Kaczmarek2Cinema, w poniedziałek 29 maja odbędzie się wieczór The Music of Patrick Doyle z okazji 70. urodzin kompozytora, zaś we wtorek 30 maja czeka nas jeden z najbardziej wyczekiwanych w tym roku koncertów muzyki filmowej – widowisko Hans Zimmer Live w wykonaniu zespołu Odessa Orchestra & Friends z samym Maestro na czele.
Teraz, kiedy już wiesz to wszystko, chciałbym powrócić do pytania, od którego zacząłem: Czy znany ci jest Festiwal Muzyki Filmowej w Krakowie? Mam nadzieję, że teraz odpowiedź brzmi „tak” i że udało mi się zachęcić cię do wzięcia udziału w 16. edycji – w koncertach, spotkaniach i otwartych konferencjach.
Po raz kolejny będziemy czekać na ciebie w Krakowie, stolicy muzyki filmowej… na Ziemi i w kosmosie!
Gorka Oteiza
Założyciel i dyrektor portalu SoundTrackFest. Mówca, krytyk, wykładowca, juror i popularyzator muzyki filmowej. Członek Hiszpańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej. Współzałożyciel i dyrektor artystyczny festiwalu FIMUCS.
Zdjęcie: Composers4Ukraine, FMF 2022 / Robert Słuszniak
Tekst ukazał się w wydaniu 1/2023 kwartalnika „Kraków Culture”.
