Rollercoaster to program prezentacji tańca współczesnego, który od siedmiu lat jest realizowany przez Cricotekę i Krakowski Teatr Tańca. Spektakle wybrane przez kuratorów – Pawła Łyskawę i Eryka Makohona – prezentowane są od wiosny do zimy. Motywem przewodnim programu w 2024 roku jest „Przestrzeń”, jeden z czterech faktorów ruchu według Rudolfa von Labana.
Wielu twórców myślało o przestrzeni niestandardowo. Spektakle teatralne i taneczne odbywały się już właściwie wszędzie. A co, jeśli wrócimy do punktu wyjścia i przyjrzymy się, jak obecność osoby performującej oraz jej ruch kreują przestrzeń?
Odpowiedzi na te pytanie szukać będziemy w spektaklach prezentowanych w ramach tegorocznego programu. Rozważania na temat przestrzeni i sposobu włączania jej w tkankę chorograficzną, wzmocnią rozmowy pospektaklowe z osobami twórczymi, które poprowadzi Alicja Müller.
Kontekst poszerzą wykłady dr Joanny Szymajdy i Izabeli Zawadzkiej, poświęcone odpowiednio – projektom site specific oraz spacerom performatywnym.
W najbliższej edycji „Rollercoastera” przyjrzymy się jak przestrzeń wpływa na choreografię i odwrotnie, jaką formę przestrzeni nadaje ruch. W spektaklu „Glory Game” Dominika Więcka przestrzeń staje się trójwymiarowym zapisem choreografii. Scenografia bezpośrednio wpływa na sposób poruszania się tańczących. Osoby performerskie swoim ruchem deformują przestrzeń. Osoby oglądające stają się świadkami i świadkiniami zapisu historii spektaklu na piasku, wypełniającym pole gry. Zupełnie inaczej, bo intymnie i wsobnie, w spektaklu „Odwilż” buduje przestrzeń Paweł Grala. Choreograf podporządkowuje performerkę plastyce scenicznych kompozycji, zespala ją z kostiumem, kontekstualizującym ruch. W spektaklu Grali przestrzeń staje się podstawowym narzędziem dramaturgicznym. Natomiast w „Szekspiriach” Krakowskiego Teatru Tańca, przestrzeń buduje iluzję. Fragmentaryzacja ciał reprezentuje rozpad psychiczny szekspirowskich bohaterek. Użyte w spektaklu obiekty razem z wizualizacjami i ciałami performerek budują architekturę przestrzeni, tej scenicznej i tej wyobrażonej. Jedną z inspiracji spektaklu były choreograficzne prace Anety Grzeszykowskiej, wielokrotnie nagradzanej polskiej artystki wizualnej. We współpracy z tancerkami stworzyła surrealistyczny obraz w którym ograniczenia ciała znikają. Wystawa prac wideo Grzeszykowskiej („Ból głowy”, „Black”, „Bolimorfia”), w których istotą jest fragment, granica, deformacja, dokompozycja, stanie się kontekstem, dla spektaklu Makohona i okazją do spotkania obojga artystów z widzami. Temat przestrzeni kontynuują kolejne Rollercoasterowe spektakle. W choreografii pt. „Elevator” Ferenca Fehera trzech tancerzy zostaje uwięzionych w windzie, najmniejszej przestrzeni, w której jest się blisko siebie, ale bez kontaktu. W „Some Things Touch”, rozgrywającym się poza tradycyjną przestrzenią teatralną, słoweńska choreografka i tancerka Lii Ujčič buduje niezwykle intymny dialog pomiędzy tancerzami, w którym przestrzeń staje się źródłem poetyki. Z poczucia ograniczenia przestrzeni, zamknięcia i wykluczenia wypływa spektakl „Superfluous” słoweńskiej grupy EN-KNAP.
W ramach programu na krakowskich przystankach odbędzie się wystawa fotograficzno-malarska, zrealizowana przez krakowskiego artystę Grześka Marta, wpisująca ruch osób tańczących w przestrzeń kamieniołomu w Józefowie, w woj. podlaskim.
***
PROGRAM:
7 kwietnia 2024, 18.30
Elevator
spektakl
M Studio (Rumunia)
W spektaklu pt. „Elevator” trzech tancerzy zostaje uwięzionych w windzie, w miejscu, w którym jest się bardzo blisko siebie, pozostając jednocześnie bez kontaktu fizycznego. Ciasna i duszna przestrzeń windy determinuje choreografię stworzoną przez Ferenca Fehera.
28 kwietnia 2024, 17.00
Przestrzeń jako doświadczenie choreograficzne
wykład
dr Joanna Szymajda
W wykładzie przedstawione zostaną różnorodne strategie uwidaczniania przestrzeni w ramach praktyk choreograficznych.
28 kwietnia 2024, 18.30
Odwilż
spektakl
Paweł Grala
Paweł Grala w spektaklu „Odwilż” buduje intymną i wsobną przestrzeń, do której wprowadza osoby oglądające. Proponuje podróż do wnętrza człowieka i zwrócenie się ku podświadomości.
Choreograf podporządkowuje performerkę plastyce scenicznych kompozycji, zespala ją z kostiumem.
Tancerka niczym postaci tworzone przez Haruki Murakamiego schodzi do studni, gdzie z każdym krokiem zagłębia się w nieskończoną otchłań siebie samej. „Odwilż” tworzy dla osób oglądających przestrzeń do współuczestniczenia w tej podróży.
„Nieznośny gorąc wytapia substancję z formy, dając jej ułudę wolności. Następuje seria rozpuszczeń, topnień. Ciało deformuje się desperacko szukając kontaktu z samym sobą. Podróż w głąb, pełna powrotów, przeszłość usiana pułapkami repetycji, teraźniejszość zdaje się grzęznąć w otchłani czerni. Lód pęka z krzykiem i tworzy szczeliny dla silnych wiatrów.. Słyszę Cię niewyraźnie. Wtapiasz się w tło, ale czuję, że mnie woła. Ma wiadomość, dziękuję. Będę piętnaście po ósmej. Myślałam, że nie wstanę, ale się podniosła, zapaliła światło, by zajrzeć w ciemność. Tylko kiedy ją naświetlasz, przestaje być sobą. Nie była sobą. Wygodnie ułożyła rękawy, i sprawdziłam czy suwak działa bez zarzutu. Działa w obie strony”.
12 maja 2024, 18.30
Superfluous
spektakl
EN- KNAP (Słowenia)
Pandemia, czas izolacji i odosobnienia, to istotny kontekst dla spektaklu „Superfluous” słoweńskiej grupy EN-KNAP. Wiosną 2020 roku tancerze pracowali w izolowanej i ograniczonej przestrzeni własnych mieszkań, prowadząc indywidualne badania, gromadzili materiał do spektaklu, który publikowali on-line. Po zakończeniu izolacji tancerze spotkali się w studiu i wspólnie rozwinęli poszczególne sekwencje spektaklu.
Przedstawienie obejmuje zarówno stałą strukturą, jak i elementy improwizowane. Osobom tańczącym towarzyszy na scenie muzyk, który stwarza dodatkowe wyzwania sceniczne.
Punktem wyjścia dla spektaklu był esej „Superfluous Man” Iliji Trojanowa na temat destrukcyjnej siły kapitalizmu. Pandemia i wynikające z niej ograniczenia spowodowały, że stawiane w eseju pytania nabrały dodatkowej siły: Kto i dla kogo jest zbędny? Jeśli nie produkujemy i nie konsumujemy to czy w ogóle istniejemy? Jak cienka jest granica między potrzebnym a niepotrzebnym, użytecznym a nieużytecznym?
23 czerwca 2024, 18.30
Some Things Touch
spektakl
Lia Ujčič and András Engelmann (Slowenia/Węgry)
Lii Ujčič wspólnie z Andrásem Engelmannem buduje niezwykle intymny ruchowy dialog, w którym przestrzeń staje się źródłem poetyki.
„Some Things Touch” to zaproszenie do pieszczot, trzymania się za ręce i przytulania się nawzajem, to przewodnik po tym, jak dotykać innych ludzi i uśmiechać się do nich.
Spektakl bada znaczenie dotyku. To, co jest wyjątkowe w dotyku to jego wzajemność. Podczas gdy możemy patrzeć bez bycia oglądanym, nie możemy dotykać bez bycia dotykanym.
Poprzez dotyk wchodzimy w nowe przestrzenie, często bardzo intymne. Dotyk pomaga pokonywać granice. Łączy nas z resztą świata.
Poprzez osadzenie spektaklu w przestrzeni zewnętrznej, tematyzowana w przedstawieniu, intymność konfrontuje się z otwarciem na widza także przypadkowego, współdzielącego otwartą przestrzeń publiczną.
30 czerwca 2024, 18.30
Glory Game
spektakl
Dominik Więcek
W spektaklu „Glory Game” Dominika Więcka przestrzeń staje się trójwymiarowym zapisem choreografii. Scenografia bezpośrednio wpływa na sposób poruszania się tańczących. Osoby performerskie swoim ruchem deformują przestrzeń. Osoby oglądające stają się natomiast świadkami i świadkiniami zapisu historii spektaklu na piasku, wypełniającym pole gry.
Pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie zbiegają się w czasie z wynalezieniem kinematografu, co całkowicie przekształciło sposób uczestnictwa w sporcie oraz jego odbiór. Ze względu na kamerę i teleuczestnictwo w rozgrywkach sportowych zmieniane są zasady i reguły dziedzin olimpijskich. Zabiegi związane z prezentacją ruchu: zwolnienia i przyspieszenia, powtórki, zbliżenia, czy gwałtowne zmiany punktów widzenia działają na widzów i widzki jak wciągający serial i mają elementy melodramatu.
W centrum tego wszystkiego jest ciało, od którego zasady gry nieustannie wymagają coraz więcej. Nowoczesny sport nakłada na zawodników skrajne obciążenia przekraczające biologiczną wydolność organizmu. Citus – altius – fortius (szybciej – wyżej – silniej).
„Powiadasz, że chcesz zwyciężyć w Olimpii. Przemyśl jednak, co się z tym wiąże. Musisz być posłuszny, przestrzegać diety, odmawiać sobie ciastek, ćwiczyć w ustalonych porach, czy to skwar, czy ziąb. Nie wolno Ci pić zimnej wody ani wina, kiedy zechcesz. Należy się oddać w ręce trenera tak, jakbyś się powierzał lekarzowi. A później, podczas zawodów, a to przeciwnik będzie próbował Cię oślepić, a to zwichniesz sobie rękę, a to z skręcisz kostkę, nałykasz się piachu i będziesz chłostany. A po tym wszystkim może się zdarzyć, że przegrasz.” (Epiktet. Rozprawy III.15.2-4)
Spektakl dla widzów powyżej 16 lat. W spektaklu pojawia się nagość.
INSTALACJA WIDEO Anety Grzeszykowskiej
Spotkanie z autorką, 22 września 2024
Aneta Grzeszykowska, uznana polska artystka wizualna, we współpracy z tancerkami stworzyła surrealistyczny obraz w którym ograniczenia ciała znikają. Wystawa prac wideo Grzeszykowskiej („Ból głowy”, „Black”, „Bolimorfia”) w których istotą jest fragment, granica, deformacja, dokompozycja, stanie się kontekstem, dla spektaklu Eryka Makohona i okazją do spotkania obojga artystów z widzami.
Aneta Grzeszykowska, Ból głowy
Ból głowy jest współczesną choreografią egzystencjalną: próbą ponownego uporządkowania życia po katastrofie. Pojawiające się w filmie tony groteskowe, surrealistyczna fantasmagoria oraz cielesne zabawy przywołują na myśl eksperymenty z obszaru body-art.
Pantomima odbywa się w rytm muzyki Krzysztofa Pendereckiego i opowiada historię o ciele, które dąży do auto-destrukcji. Ból głowy stanowi moment konfrontacji artystki z czarną otchłanią, która przybiera kształt czarnej dziury: idealnej przestrzeni dla nie-egzystencji. Ta czerń, która odgrywa istotną rolę w filmach Anety Grzeszykowskiej, sprawia, że skupiamy się na tym co jako jedyne pozostaje oświetlone: na ciele artystki jako fundamentalnym problemie, przedmiocie jej zainteresowania.
Ból głowy rozpoczyna się od katastrofy: artystka trzyma w ustach wiązkę dynamitu, która wybucha. To co nastąpi później będzie próbą ponownego złożenia jej ciała – rąk, tułowia, głowy – które jednak buntują się i zaczynają żyć własnym życiem. Film kończy się ponownym aktem stworzenia: wszystkie części zostają ponownie złożone, ale to co powstaje, okazuje się potworne, zawieszone gdzieś między boskością a monstrualnością.
Aneta Grzeszykowska, Black
Black odbywa się w absolutnej ciemności, radykalnie abstrakcyjnym zawieszeniu wszelkich zmysłowych doznań, z wyjątkiem ciała artystki. Ta ciemność odgrywa aktywną rolę – nie tylko zapewnia tło, ale również wyznacza niewypowiedzianą, niesamowitą przestrzeń snu czy nieświadomości, przestrzeń, w której ograniczenia ciała zanikają. Film rozpoczyna sekwencja, w której artystka zakrywa kolejne części swego ciała czarnymi rękawiczkami, rajstopami, swetrem, pogrążając je w niezmierzonej ciemności. Następnie film wprowadza i rozwija klasyczne motywy surrealistyczne: przemierzanie niesamowitego, wąskie przejścia w kolejne wyobrażone przestrzenie, motyw ślepnięcia (w tym przypadku przez długą, wężowatą linę), motyw kurczenia się, klaustrofobiczną przestrzeń i wreszcie zbliżenie na szeroko otwarte usta aż do sceny baletu mechanicznego na tle gwieździstego nieba.
Aneta Grzeszykowska, Bolimorfia
W Bolimorfii – w rytmie Bolero, na które artystka nałożyła kompozycję Polimorfia Krzysztofa Pendereckiego, doskonale burzącą i dekonstruującą zmierzanie klasycznego dzieła Maurice’a Ravela ku punktowi kulminacyjnemu – jesteśmy świadkami ciągłej multiplikacji Anet, które z kolei tworzą dekoracyjne, choreograficzne układy, jedna po drugiej. W tym filmie z każdą minutą ciało artystki staje się coraz bardziej maszyną, elementem doskonale działającego mechanizmu zegara, staje się ornamentem; do tego stopnia, że w którymś momencie wyłania się „nowy organizm”, z wieloma Anetami odgrywającymi rolę głowy, rąk, tułowia, nóg.
22 września 2024, 18.30
Szekspirie
spektakl
Krakowski Teatr Tańca
W „Szekspiriach” Krakowskiego Teatru Tańca, przestrzeń buduje iluzję. Fragmentaryzacja ciał reprezentuje rozpad psychiczny szekspirowskich bohaterek ,Ofelii, Lady Makbet, Julii. Użyte w spektaklu obiekty razem z wizualizacjami i ciałami performerek budują architekturę przestrzeni, tej scenicznej i tej wyobrażonej.
Kobiecym bohaterkom Szekspira często przypisuje się obłęd i niestabilność. Popularność kobiecego szaleństwa sięga daleko poza dzieło Szekspira i staje się doświadczeniem z ciekawością analizowanym przez kolejnych twórców. W spektaklu twórczynie i twórcy próbują wyobrazić sobie kontekst doświadczenia “szalonych” bohaterek. Obłęd staje się dla nich fascynującym obrazem, a i nierzadko poszukują w nim strategii emancypacyjnych. Często jednak bohaterki te działają w pojedynkę. A co, gdyby dokonać przemieszczeń i za pomocą ruchu spotkać je w jednej przestrzeni?
Szekspirie to taneczny kolaż alternatywnych wyobrażeń na temat bohaterek z tragedii Szekspira i ich współistnienia. Tancerki Krakowskiego Teatru Tańca tworzą ruchowe interpretacje zdezorganizowanych myśli Ofelii, Lady Makbet i Julii, odkrywając nieznane obszary postaci literackich i nas samych.
Czy przywołując Ofelię, Lady Makbet i Julię jesteśmy w stanie wskazać architekturę ich pokoi? A co, gdyby rzeczywiście pojawić się z wizytą u Julii w Weronie? A co, jeżeli bohaterki naprawdę chciałyby przyjść w odwiedziny do Lady Makbet? W jakim wnętrzu by je przyjęła? Na czym ugościła?
Oprócz architektury miejsc twórców i twórczynie spektaklu interesuje zagadnienie architektury ciała. Czy rozpad psychologiczny można przedstawić w formie dekompozycji fragmentów ciała? Czy dłoń Julii ocaliłaby Lady Makbet przed obłędem? Czy defragmentaryzacja ciał tych trzech bohaterek może wydarzyć się na scenie jako projekt emancypacyjny?
Wystawa miejska zdjęć Grześka Marta
W ramach programu na krakowskich przystankach odbędzie się wystawa fotograficzno-malarska, zrealizowana przez krakowskiego artystę Grześka Marta. W citylightach, na terenie Krakowa zostaną wystawione zdjęcia wpisujące ruch osób tańczących w przestrzeń kamieniołomu w Józefowie, w woj. lubelskim. Autorskie zdjęcia poddane artystycznej obróbce, zostaną pomalowane przez ich twórcę. W formie łączącej fotografię i malarstwo artefakty zostaną wystawione w krakowskiej przestrzeni miejskiej.
13 października, 17.00
O co chodzi?
wykład
Izabela Zawadzka
Performanse chodzone w przestrzeniach miejskich w wyjątkowy sposób angażują osoby uczestniczące, tworząc szczególną sieć relacji między osobami performującymi, oglądającymi, twórczymi a samą lokalizacją. Stwarzają potencjał do odczytania znanych przestrzeni na nowo i poznania ich w niecodzienny sposób. W trakcie spotkania zostaną wybrane techniki twórcze, służące budowaniu tych specyficznych form zostaną omówione na przykładach artystyczno-badawczych performansów mapujących przestrzeń, multisensorycznych spacerów artystyczne i chodzonych performansów dźwiękowych.
13 października 2024, 18.30
Spektakl wyłoniony w ramach open callu
***
Wydarzenia towarzyszące:
- Summer Academy (sierpień) – warsztaty tańca współczesnego dla osób zawodowo zajmujących się tańcem
- Critics Residency (wrzesień) – warsztaty krytyki tańca
- Danca Communication Lab (wrzesień) – laboratorium improwizacji
