Rywalizacja podczas przesłuchań, przepychanki o pozycję w zespole czy wysokość gaż, wreszcie naciski o angaże dla mężów i kochanek... Taki portret środowiska artystycznego kreśli Dyrektor teatru, błyskotliwa, acz rzadko wystawiana komedia z muzyką Wolfganga Amadeusa Mozarta, która od sezonu 2021/2022 gości w repertuarze Opery Krakowskiej.
Mozart pracował właśnie nad Weselem Figara, gdy zamówienie cesarza Józefa II na singspiel – niemiecką odmianę opery komicznej z mówionymi dialogami i wstawkami muzycznymi – przerwało mu komponowanie na dwa tygodnie. Monarcha wydawał prywatne przyjęcie w oranżerii pałacu Schönbrunn; atrakcją wieczoru miał być swoisty „pojedynek” między niemieckim singspielem a włoską operą buffa. Konkurentką dla Dyrektora teatru była Prima la musica e poi le parole Antonia Salieriego, zaś pomysł na temat obu dziełek pochodził rzekomo od samego cesarza.
Jednoaktowa komedia Gottlieba Stephaniego jr., która posłużyła Mozartowi za libretto, żądło satyry wymierza w rządzące osiemnastowiecznym teatrem schematy towarzyskie, strukturalne i finansowe; aż dziw bierze, że są one nadal aktualne. Jednak ostatecznie to sztuka wychodzi zwycięsko z każdej potyczki słownej i muzycznej. Nad teatrzykiem zakulisowych utarczek i animozji triumfuje Teatr – ten, z którym obcują widzowie, zasiadając w półmroku
i ciesząc się przedstawieniem operowym.
Akcję Mozart zamknął w klamrę efektownej uwertury w stylu buffo i finałowego „wodewilu”; pomiędzy scenami zaś wplótł dwie wirtuozowskie arie sopranistek oraz tercet, w którym tenor usiłuje uspokoić pokłócone artystki. Reszta była mówiona przez aktorów. W krakowskiej realizacji materiał muzyczny zostanie poszerzony o ustępy z innych dzieł scenicznych genialnego salzburczyka, m.in Idomeneo, Così fan tutte, Don Giovanniego.
W librettcie Dyrektora... teatr i tworzący go ludzie przeglądają się niczym w zwierciadle; w inscenizacji Opery Krakowskiej także wykonawcy i publiczność znajdą się po przeciwnych stronach lustra. Jednak ich wyznaczone tradycją miejsca zostaną zamienione – podczas gdy widzowie zasiądą na scenie, akcja komedii rozgrywać się będzie na widowni. Jak podkreślają realizatorzy, nie jest to powierzchowny chwyt inscenizacyjny; sięgając po ten zabieg, chcą pokazać, że tajemnica teatru – również operowego – tkwi w przekroczeniu granicy rampy scenicznej, a spektakl naprawdę ma miejsce tylko wówczas, gdy rodzi się pomiędzy widzem a artystą.
Krakowską realizację przygotowali Beata Redo-Dobber (reżyseria – według pomysłu inscenizacyjnego Bogusława Nowaka) oraz Tomasz Tokarczyk (kierownik muzyczny). Za scenografię i kostiumy odpowiedzialny jest Ryszard Melliwa. Wśród wykonawców: Monika Korybalska (Wielka Pfeil), Katarzyna Oleś-Blacha (Pani Herz), Karolina Wieczorek (Panna Silberklang), Robert Gierlach (Buff) oraz Wojciech Gierlach (Frank, dyrektor teatru).
Wolfgang Amadeus Mozart Dyrektor teatru
reż. Beata Redo-Dobber
kierownik muzyczny Tomasz Tokarczyk
premiera: 15 lipca 2022 (w ramach 24. Letniego Festiwalu Opery Krakowskiej)
