Festiwal Musica Divina stara się pokazać bogactwo i różnorodność dawnej muzyki sakralnej w tak wybitnych, jak zaskakujących interpretacjach. Organizatorzy niwelują kolejne granice – między muzyką Kościołów wschodniego i łacińskiego, między muzyką tradycyjną a „akademicką”. Ten ekumeniczny duch oddziałuje także na odbiorców: koncerty są wspólną medytacją, zaś społeczność budowana przez festiwal Musica Divina odwdzięcza się nie tylko uczestnictwem, ale i wsparciem finansowym (przeczytaj więcej o idei festiwalu społecznego).
Odbywający się w Krakowie już po raz szósty festiwal Musica Divina będzie w tym roku poświęcony nieszporom – nabożeństwu sprawowanemu o zachodzie słońca – części liturgii godzin, która jest wspólna dla większości kościołów chrześcijańskich.
Zasadnicza część festiwalu odbędzie się między 2 a 6 sierpnia, a koncert finałowy zaplanowano na 23 września 2023.
Do niedawna muzyka nie tylko towarzyszyła celebracjom nieszporów, ale wręcz była ich nieodłącznym elementem, a śpiew chorałowy stał się podstawą i punktem odniesienia dla późniejszych wielogłosowych kompozycji, którym w kolejnych wiekach nierzadko towarzyszyły dźwięki orkiestry.
Podążając liturgicznym szlakiem wytyczonym przez Musica Divina w zeszłym roku, przyjrzymy się muzyce nieszporów, a w zasadzie kilku szczególnym nabożeństwom, ściśle związanym z osobami świętych lub wyjątkowymi miejscami kultu.
Organizatorzy celowo nie sięgają po kompozycje najbardziej znane, wiedząc, że publiczność Musica Divina docenia nieoczywiste wybory programowe, a decyzja o udziale w wydarzeniu nie opiera na rozpoznawalności repertuaru. Co więcej, festiwal w znacznej mierze utrzymuje się dzięki swojej publiczności – w myśl idei festiwalu społecznego, czyli wydarzenia regularnie wspieranego przez patronów.
Viva Agostino! – koncertowa premiera Nieszporów z Coimbry
Rekonstrukcji uroczystych nieszporów ku czci św. Augustyna z portugalskiego klasztoru Santa Cruz w Coimbrze podjęła się Capella Sanctæ Crucis. Serce nabożeństwa stanowi pięć psalmów (Dixit Dominus, Confitebor tibi, Beatus vir, Laudate pueri, Laudate Dominum) skomponowanych przez Pedra de Cristo (†1618) – kapelmistrza i kanonika klasztoru Krzyża Świętego. Szef Capelli Tiago Simas Freire do psalmodycznego korpusu dołączył szereg innych utworów pochodzących z klasztornych źródeł opisanych wspólnym łacińskim mianownikiem: In festo S. Augustini episcopi patris nostri. Warto odnotować, że będzie to pierwszy w historii występ Capelli Sanctae Crucis w Polsce, a jednocześnie zupełnie premierowe wykonanie tego repertuaru.
Codex Callixtinus de novo – Ad Primas Vesperas Sancti Jacobi
Pierwsze nieszpory na uroczystość św. Jakuba pochodzące z XII wiecznej Księgi św. Jakuba zwanej również Codex Callixtinus są jednym z najważniejszych i najpopularniejszych nagrań w dorobku francuskiego Ensemble Organum. Aż trudno uwierzyć, że ten program, nagrany w 2004 roku, nigdy nie został wykonany w Polsce w oryginalnej formie – miał swoją prapremierę w ramach Festiwalu Kraków 2000 i był wtedy przygotowany we współpracy z wieloma polskimi muzykami pod kierownictwem Damiena Poisblauda (który gościł na Musica Divina w 2020 roku).
Po wielu miesiącach wspólnej pracy pod kierownictwem Marcela Pérèsa połączone składy Ensemble Organum i Scholi Cantorum Minorum Chosoviensis sprawią, że krakowska publiczność zyska wyjątkową okazję, by usłyszeć ten niezwykle piękny repertuar pod wieloma względami de novo.
Nieszpory z Rękopisu Old Hall
Trio Mediæval i Catalina Vicens sięgają po muzykę z Oficjum św. Torlaka – jedynego Islandczyka uznanego za świętego przez Kościół katolicki. Na program koncertu złożą się fragmenty nieszporów – antyfony i psalmy poświęcone świętemu, który zmarł 23 grudnia 1193 r. po życiu pobożnym i pełnym cudownych przygód.
Pochodzą one z Rękopisu Old Hall datowanego na początek XV wieku, który jest największym zachowanym zbiorem późnośredniowiecznej muzyki angielskiej.
An Old Hall Ladymass – płyta Trio Mediæval z gościnnym udziałem Cataliny Vicens ukazała się w czerwcu 2023 roku i już została okrzyknięta jednym z najlepszych albumów w historii zespołu. Krakowski koncert będzie premierowym wykonaniem tego repertuaru w naszym kraju.
Nieszpory bizantyjskie na szczególne święto
Oprócz Wielkiego Postu tradycja bizantyjska przewiduje trzy inne okresy pokuty związane z głównymi świętami. Jednym z nich jest najsurowszy z nich Post Zaśnięcia, który trwa od 1 do 14 sierpnia. Z liturgicznego punktu widzenia święto poprzedza jeden dzień przedświąteczny i następuje po nim osiem dni poświątecznych, podczas których celebrowane są tajemnice cudownej śmierci Maryi i jej chwalebnego wniebowzięcia.
Nieszpory święta, celebrowane z litiją (nabożeństwem za zmarłych), wielokrotnie wypraszają wstawiennictwo Matki Bożej: „Pani, nie zapominaj o więzach pokrewieństwa z tymi, którzy z wiarą wspominają Twoje najświętsze Zaśnięcie”.
Właśnie one stały się kanwą bardzo wyczekiwanego w Krakowie programu rumuńskiego chóru prawosławnego Byzantion, który po raz pierwszy zaśpiewa na Musica Divina. Zespołem kieruje wybitny kantor i znawca muzyki bizantyjskiej Adrian Sîrbu, znany również ze współpracy z jednymi z najznakomitszych europejskich zespołów muzyki dawnej, jak Graindelavoix czy La Tempête.
Echo liturgii w muzyce instrumentalnej
W najmniej oczywisty sposób o nieszporach opowie Anna-Liisa Eller, wirtuozka gry na kannelu – zbliżonym do cytry tradycyjnym instrumencie estońskim, zaskakującym niezwykle szerokimi możliwościami wykonawczymi. W programie zatytułowanym Sounds from heaven (Dźwięki z nieba) znalazła się bowiem z pewnością nieprzypadkowo jedna z Sonat różańcowych H.I.F. von Bibera („L'Annunciazione”), a także Mozartowskie Laudate Dominum z Vesperæ Solennes de Confessore KV 339. Zabrzmią również utwory G.P. da Palestriny, J.P. Rameau, D. Kellnera i innych kompozytorów z przełomu XVI i XVII wieku.
Wydarzenia towarzyszące
Tegorocznej odsłonie Musica Divina będą towarzyszyć liturgie. Festiwal zacznie się nieszporami celebrowanymi w Bazylice Trójcy Świętej (oo. Dominikanów) z udziałem bractwa śpiewaczego San Clemente, a 5 sierpnia i 23 września we współpracy z Dominikańskim Ośrodkiem Liturgicznym organizatorzy przygotują msze święte. Wzorem ubiegłego roku, zaproszą również słuchaczy festiwalu na wystawę sztuki chrześcijańskiej: tym razem będzie to seria prac Aleksandry Samołyk zatytułowana W ukryciu.
Wstęp na wszystkie wydarzenia festiwalu jest bezpłatny – wybierając się na koncerty należy jedynie pamiętać o pobraniu bezpłatnych wejściówek przez stronę www.musicadivina.pl.
KONCERTY GŁÓWNE
3 sierpnia 2023 | 20.30 | Bazylika Bożego Ciała
Capella Sanctæ Crucis
Viva Agostino!
***
4 sierpnia 2023 | 20.30 | Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
Anna-Liisa Eller (recital, kannel)
Sounds from heaven
***
5 sierpnia 2023 | 20.30 | Bazylika oo. Dominikanów
Byzantion
Nieszpory Zaśnięcia NMP
***
6 sierpnia 2023 | 20.30 | Bazylika Bożego Ciała
Trio Mediæval & Catalina Vicens
Old Hall Vespers
***
23 września 2023 | 20.30 | Bazylika oo. Dominikanów
Ensemble Organum & Schola Cantorum Minorum Chosoviensis
Codex Callixtinus – Ad Primas Vesperas Sancti Jacobi
WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE
2 sierpnia | 18.30 | Bazylika oo. Dominikanów
Nieszpory z udziałem bractwa śpiewaczego San Clemente
***
5 sierpnia | 12.00 | Bazylika oo. Dominikanów
Msza święta (po niej krótka zapowiedź koncertu chóru Byzantion)
***
3 sierpnia – 23 września
Wystawa prac Aleksandry Samołyk W ukryciu
(Część prac prezentowana przed koncertami, całość do obejrznia w siedzibie Fundacji inCanto przy pl. Sikorskiego 3/4)
***
23 sierpnia | 17.00 | Bazylika oo. Dominikanów
Msza święta (z udziałem Ensemble Organum i Scholi Cantorum Minorum Chosoviensis)
