W skwarze roku 2018, gdy powietrze drżało nad drogami, a noc przynosiła jedynie złudzenie ulgi, dwie osoby – Łaja Szkło i Maja Luxenberg – ruszyły w podróż, która była czymś więcej niż trasą koncertową. Di Libe brent wi a nase Szmate – ich queerowa kapela podwórkowa, projekt protestu i intymności, pulsowała jak serce pełne gniewu i nadziei. Narodziła się w tamtym roku, w chwili, gdy słowa potrzebowały muzyki, by dotrzeć tam, gdzie cisza była zbyt ciężka, a od 2020 Maja, uzbrojona w akordeon i głos, samotnie niosła ten sztandar oporu.
Ich piosenki – śpiewane w języku jidysz, polskim i nierzadko przeplatane improwizowanymi monologami – były niczym uliczne kazania o miłości, która nie mieściła się w ciasnych ramach norm. Śpiewały o nieheteronormatywnej miłości, o bólu wykluczenia, o przemocy i dyskryminacji, które wciąż pulsują w sercach miast i miasteczek. Ich występy nie były tylko koncertami – były rytuałem, w którym muzyka stapiała się z rozmową, a uśmiechy i łzy mieszały się pod tęczowym sztandarem.
Latem 2023 roku, dzięki wsparciu Funduszu dla Odmiany, Łaja i Maja wyruszyły na pięciodniową trasę koncertową po miejscowościach objętych tzw. „strefami wolnymi od LGBT+”. Były to miejsca, gdzie miłość była poddawana cenzurze, a tęcza – wypierana z przestrzeni publicznej. W tych miasteczkach ich muzyka rozbijała ciszę i strach. Wspierane przez swoje przyjaciółki – zespół Panilas i Kosi – grały na ulicach, placach i skwerach, przynosząc światło tam, gdzie panowała ciemność.
Ich koncerty nie były tylko dźwiękiem, były doświadczeniem. W ich muzyce splatały się herstorie kobiet wykluczonych przez historię: żydowskich służących, przedwojennych pracownic seksualnych, wiedźm, których głosy wciąż słychać w mroku. Każdy dźwięk, każdy śmiech publiczności był niczym rytualny taniec oporu wobec wykluczenia i ciszy.
Z tej podróży narodziły się dwa niezwykłe artefakty – album drogi, pełen fieldrecordingowych dźwięków Polski i ludzi, oraz film dokumentalny, będący zapisem tej wyprawy, pełnej koncertów, żartów i rozmów. Oba te dzieła niosą w sobie nadzieję – opowieść o Polsce, która, mimo podziałów, wciąż jest pełna pięknych ludzi. O Polsce, w której tęcza, choć ukryta, zawsze wraca na niebo.
Di Libe brent wi a nase Szmate pozostaje projektem interwencyjnym – ich piosenki towarzyszą strajkom, blokadom, skłotom, stając po stronie miłości, wolności i nadziei. To nie tylko muzyka, to żywy dowód na to, że nawet w najbardziej surowych miejscach można zapalić ogień, który ogrzeje każdego, kto jest gotów otworzyć serce.
Chodźcie posłuchać tego wyjątkowego projektu na koncercie w Spóldzielni Ogniwo w szabat 17.01.2025. Start o 19.00.
