Na zdjęciu: Dwór Mycielskich z lotu ptaka, fot. Łukasz Kraczka
Miejsce tchnące historią i kulturą upamiętnia dzieje rodziny hrabiego Władysława Mycielskiego, któremu Łuczanowice zawdzięczają swój rozwój i rozkwit.
Władysław Mycielski (1861-1939) mógłby zostać podkrakowskim Wokulskim. Uważał, że trzeba iść z duchem czasów i myśleć nowocześnie – dzięki temu można się nie tylko utrzymać, ale i wzbogacić, a równocześnie wzmocnić potencjał zacofanej i ubogiej Galicji. Ten wielki zwolennik postępu i innowacji był silnie związany z wsią Łuczanowice – obecnie stanowiącą osiedle Nowej Huty – a także z Dojazdowem, Kocmyrzowem i Głęboką. Odkąd w 1896 roku ziemie te stały się jego własnością, majątek rozkwitł dzięki dobrodziejstwom i wynalazkom wieku pary. To właśnie do hrabiego należał jeden z pierwszych samochodów poruszających się na terenie Galicji.
Mycielski odważnie i jednocześnie rozważnie inwestował pieniądze z posagu swojej małżonki Felicji Zakliki (1877-1943). Za najważniejszą w majątku innowację uważa się zbudowaną w 1897 roku mleczarnię, która od roku 1905 stała się Parową Mleczarnią Dóbr Łuczanowice. Przetwory nabiałowe, produkowane przez chłopów przyuczonych do pracy przy urządzeniach parowych oraz dzięki nowoczesnej jak na tamte czasy technologii, trafiały w specjalnych firmowych opakowaniach do sklepów oraz lokali w całym Krakowie i Zakopanem. O ich wysokiej jakości świadczy chociażby srebrny medal zdobyty na wystawie w Wiedniu w 1899 roku. Z czasem firma pod naporem rosnącej konkurencji zaczęła oferować nowe usługi, m.in. po mieście jeździły wozy, w których można było kupić produkty bez konieczności odwiedzania sklepów firmowych, wprowadzono dostawę do domu, a mleko i śmietanę dostarczano „we flaszkach hermetycznie zamkniętych”.
Nie zapominając o tym, że sukces interesu zależał od wykształcenia chłopów, hrabia Mycielski troszczył się o ich edukację. W należących do niego wsiach zakładał szkoły i finansował kursy dla swoich pracowników. Zarówno on, jak i jego małżonka znani byli z patriotyzmu lokalnego i poczucia egalitaryzmu. Pracę dawali jedynie ludziom urodzonym w ich dobrach lub majątkach sąsiednich. Ich potomstwo chowało się razem z dziećmi ze wsi, a cała rodzina brała udział w wielu wiejskich uroczystościach.
W gościnnym dworze Mycielskich bywali przedstawiciele arystokracji, świata nauki i kultury, czego świadectwem jest zachowana do dziś księga gości. Hrabia zlecił jego budowę Tadeuszowi Stryjeńskiemu w roku 1902. Dom z jednej strony wchłonął budynek nieczynnego kalwińskiego zboru, a z drugiej połączył się (pod kątem prostym) ze stojącym tam starym dworem wzniesionym w 1787 roku przez Marcjana Stanisława Żeleńskiego. W ten sposób powstał modernistyczny, kamienno-ceglany pałac przylegający do barokowo-klasycystycznego, modrzewiowego domu na kamiennej podmurówce.
Przy dworze Żeleńskiego rósł podzielony na kwatery ogród włoski z rabatami kwiatowymi tworzącymi bogate ornamenty. W dalszej części znajdował się sad osłonięty wysokimi drzewami, w którego narożniku umieszczono kopiec widokowy z altanką. Kiedy powstał nowy dwór Mycielskich, wokół ogrodu zakomponowano rozległy park z dwoma stawami od południa. Drzewa sprowadzono z Wielkopolski od słynnego ogrodnika Augustyna Denizota – dobrane zostały tak, aby najokazalej prezentowały się jesienią. W ścianie drzew okalającej park pozostał prześwit, żeby w pogodne dni można było oglądać panoramę Tatr.
W roku 1931 posiadłość łuczanowicką przejął syn hrabiego Andrzej, który po ślubie z Marią Mańkowską w roku 1928 otrzymał od ojca wieś i folwark Dojazdów. Młody Mycielski poszedł w ślady stryja Jerzego, historyka sztuki, z którym odbył wiele zagranicznych podróży – poświęcił się pracy naukowej. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 1925 roku uzyskał też doktorat. Był wybitnym znawcą prawa konstytucyjnego i nauki o państwie oraz autorem wielu prac z tej dziedziny, a także wspomnień z czasów młodości w Łuczanowicach. Wykładał na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, gdzie mieszkał przez większą część roku wraz z rodziną. Łuczanowice były dla niego letnią rezydencją, w której gospodarowali nadal jego rodzice.
Podczas II wojny światowej dwór stał się dla rodziny Mycielskich miejscem schronienia. Andrzej brał wówczas udział w tajnym nauczaniu, za jego sprawą polskim partyzantom kryjącym się w Puszczy Niepołomickiej dostarczano nabiał z łuczanowickiej mleczarni. Sam też był członkiem Armii Krajowej. W 1945 roku Mycielscy zostali zmuszeni do opuszczenia posiadłości. Budynek dworu Żeleńskich uległ dewastacji i został rozebrany, a w murowanym pałacu umieszczono sklep, mieszkania prywatne oraz zlewnię mleka. Park również uległ daleko idącym przemianom – dziś niestety można podziwiać jedynie resztki jego dawnej świetności.
Obecnie oprócz mieszkań w dworze mieści się kaplica, a także Klub Aneks, oddział Ośrodka Kultury Kraków-Nowa Huta. Malownicze otoczenie oraz historia jego siedziby stanowią o wyjątkowości domu kultury, a dzięki bogatej ofercie zajęć i atmosferze przytulności klub cieszy się popularnością wśród mieszkańców Łuczanowic i okolic. W roku 2019 obchodzono 80-lecie śmierci Władysława Mycielskiego i 70-lecie Nowej Huty – dzielnicy, na której terenie znajduje się dwór. Z tej okazji Klub Aneks w ramach projektu Mycielscy – hrabiowie, przedsiębiorcy czy naukowcy? Tajemnica rozkwitu Łuczanowic proponował liczne wydarzenia, m.in. spacery badawcze, warsztaty, inscenizację historyczną, grę terenową czy wystawę historyczną, które pozwoliły ich uczestnikom lepiej poznać dzieje rodziny. Bo niewątpliwie warto pielęgnować pamięć o Mycielskich, słynących z umiłowania ojczyzny i pracy, dzięki którym w dobie nędzy galicyjskiej i surowych ograniczeń gospodarczych Austro-Węgier w łuczanowickich dobrach żyło się dostatnio i spokojnie. (io)
Tekst powstał w oparciu o materiały Ośrodka Kultury Kraków-Nowa Huta.
