W 2023 roku Litwa obchodzi historyczne wydarzenie – jubileusz 700-lecia Wilna, organizowany pod hasłem ,,Wilno: 700 lat młode”. Z tej okazji w Krakowie zaplanowano wiele wydarzeń prezentujących bogate dziedzictwo kulturowe naszych sąsiadów.
Wilno i Kraków to miasta partnerskie, bliskie sobie kulturowo i historycznie, dlatego celem tegorocznych obchodów jest zacieśnienie dotychczasowych więzi. Podobnie jak w 2015 roku, kiedy z okazji 25-lecia odzyskania przez Litwę niepodległości w Krakowie odbyło się wiele wydarzeń nawiązujących do jubileuszu. W nadchodzących miesiącach zaplanowano szereg polsko-litewskich projektów. Rzadko zdarza się, by współpraca międzynarodowa i kulturalna odbywała się pomiędzy tak dużą liczbą różnych instytucji.
W miejskich instytucjach kultury „sezon litewski” rozpoczął się już w lutym. W Willi Decjusza w obecności JE Ambasadora Litwy w Polsce Eduardasa Borisovasa, Konsula Honorowego Republiki Litewskiej w Krakowie Jana Widackiego, a także przedstawicieli korpusu konsularnego, krakowskich instytucji i uczelni celebrowano 105. rocznicę podpisania Aktu Niepodległości, proklamującego powstanie Republiki Litewskiej. W czasie uroczystości zaproszeni goście między innymi wysłuchali fragmentów „Pana Tadeusza”, a także wraz z zespołem Cracovia Danza wspólnie zatańczyli poloneza.
Aby przybliżyć litewską sztukę w jej różnych wymiarach, Litewski Instytut Kultury, Attaché Kulturalna Republiki Litewskiej RP oraz krakowskie instytucje kultury nawiązały współpracę z czołowymi litewskimi podmiotami. W galeryjnych przestrzeniach zaprezentowane zostaną malarstwo, fotografia, współczesne instalacje, wideo i rzeźba.
Muzeum Narodowe w Krakowie od 24 maja zaprosi na wystawę „Wilno, Vilnius, Vilne 1918–1948. Jedno miasto – wiele opowieści”, zorganizowaną wspólnie z Litewskim Narodowym Muzeum Sztuki. Zaprezentuje ona wizerunek Wilna w wyjątkowo powikłanym okresie historycznym, kiedy przechodziło z rąk do rąk – stawało się częścią Polski i Litwy, było okupowane przez hitlerowców i wojska radzieckie. W konsekwencji tych wydarzeń nastąpiły radykalne zmiany w populacji miasta, jego strukturze społecznej, odciśnięte również na materialnej tkance – architekturze i urbanistyce. Ekspozycja pokaże, w jaki sposób artyści ówczesnego wieloetnicznego i wielokulturowego Wilna postrzegali swoje miasto w tamtych czasach. Obok znanych i wielokrotnie przedstawianych dzieł klasyków wileńskiej sztuki, między innymi Ferdynanda Ruszczyca, Jana Bułhaka, Ludomira Śleńdzińskiego, Bronisława Jamontta, Michała Rouby, Jerzego Hoppena, zaprezentowane zostaną także obrazy i grafiki młodszego pokolenia artystów, do którego należą między innymi Hanna Milewska, Józef Horyd czy Hadassa Gurewicz-Grodzka. Na wystawie pojawią się także pejzaże i portrety Vladasa Drėmy, Antanasa Gudaitisa, Juozasa Mikėnasa, Algirdasa Petrulisa i Adomasa Varnasa. Zwieńczeniem narracji będą dzieła zrodzone z nostalgii za utraconym Wilnem, w tym grafiki i obrazy Andrzeja Wróblewskiego, wybitnej postaci polskiej sztuki powojennej, zainspirowane doświadczeniami z młodości spędzonej w Wilnie.
15 czerwca Międzynarodowe Centrum Kultury otworzy wystawę przygotowaną wraz ze Związkiem Fotografów Litewskich, poświęconą dwóm stuleciom litewskiej fotografii, która na Litwie ma wymiar szczególny. Będzie to pierwsza tak obszerna prezentacja tego zjawiska w Polsce. Poczynając od XIX-wiecznych poszukiwań pionierów fotografii, przez XX-wiecznych klasyków gatunku, po przedstawicieli najmłodszej generacji twórców, narracja wystawy kreślić będzie szeroką panoramę fotografii litewskiej. Artyści tej miary co Antanas Sutkus czy Romualdas Rakauskas zestawieni zostaną z przedstawicielami „nowej szkoły litewskiej”, takimi jak Tadas Kazakevičius czy Indrė Šerpytytė. Fotografia litewska ma swoje zasłużone miejsce w kanonie światowym, paradoksalnie pozostaje wciąż niedostatecznie rozpoznana wśród polskiej publiczności. Wystawa „Litwa. Dwa stulecia fotografii” będzie zatem próbą wypełnienia tej poznawczej (i estetycznej) nieobecności.
26 października Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK otworzy wystawę „Try to make it real! But compare to what?”, na której zaprezentuje najważniejsze tendencje oraz postaci współczesnej sztuki litewskiej. Ekspozycja powstała we współpracy z Narodową Galerią Sztuki w Wilnie i opiera się na zbiorach tej instytucji oraz kolekcjach prywatnych.
Litewska sztuka współczesna z upodobaniem porusza się w kręgu paradoksu. Pokolenie współczesnych twórców wychowało się w komunistycznym porządku społecznym, ale samodzielnie zaczęło żyć i tworzyć w czasach niepodległości. Ten „rozkrok” w naturalny sposób przekazał im poczucie paradoksu, bo rzeczywistość stała się nieznośnie intensywna, nieokiełznana i często trudna do pojęcia rozumem. Wystawa – obejmująca instalacje, wideo, rzeźby i inne obiekty – ukazuje jedynie wycinek sztuki litewskiej ostatnich 30 lat. Nie jest to retrospektywa, tylko przegląd postaw bawiących się w sztuce paradoksem.
Efekty polsko-litewskiej współpracy już 31 marca zaprezentuje Stowarzyszenie Artystyczne Otwarta Pracownia podczas wystawy malarstwa Ričardasa Bartkevičiusa (Litwa) i Piotra Jargusza (Polska) ,,Patrz'5” (wystawa będzie otwarta do 23 kwietnia). W pierwszej połowie września w Willi Decjusza zostanie zaprezentowany projekt „Wilno” autorstwa Źmiciera Szapowałowa – białoruskiego mistrza rytowania historycznego na miedzi, autora między innymi serii rycin poświęconych wojsku Wielkiego Księstwa Litewskiego. Źmicier Szapowałow pracował w czasie pobytu rezydencjalnego w Willi Decjusza nad rekonstrukcją zaginionej ryciny Wilna autorstwa polskiego kartografa Tomasza Makowskiego z 1600 roku, która zostanie pokazana na wystawie wraz z innymi pracami artysty.
Ciekawy akcent litewski obecny będzie również podczas tegorocznego 63. Krakowskiego Festiwalu Filmowego na przełomie maja i czerwca. Nie zabraknie również inicjatyw z obszaru literackiego – Wilno i Kraków łączy prestiżowy tytuł Miast Kreatywnych UNESCO w dziedzinie literatury. Szczegóły będą znane już wkrótce.
Podczas Festiwalu Miłosza planowane jest spotkanie z litewskim poetą organizowane we współpracy z Ambasadą Republiki Litwy w Warszawie, jak również warsztaty z litewskimi ilustratorkami podczas Festiwalu Literatury dla Dzieci. Dwa miasta literatury połączą także siły, oferując rezydencję literacką. Dzięki nowemu programowi Kraków–Wilno autor z Wilna będzie miał szansę spędzić miesiąc w Krakowie, a krakowski twórca – miesiąc w stolicy Litwy.
Tradycją jest już prezentowanie artystów z Wilna podczas sierpniowej Nocy Cracovia Sacra. W tym roku w Krakowie wystąpi wileńska Orkiestra św. Krzysztofa: 14 sierpnia w kościele św. Katarzyny, 15 sierpnia w kościele Miłosierdzia Bożego na Wzgórzach Krzesławickich. Krakowscy muzycy zagoszczą w Wilnie wcześniej: 17 maja Capella Cracoviensis i Litewska Filharmonia Narodowa wystawią wspólnie operę Stanisława Moniuszki „Halka”.
Współpraca polsko-litewska obecna jest również w obszarze ochrony dziedzictwa. Instytut Kultury Willa Decjusza we współpracy z magistratem wileńskim w ramach programu Horyzont podejmie działania związane z testowaniem nowoczesnych technologii w obiektach zabytkowych – Ratuszu w Wilnie i Willi Decjusza w Krakowie.
Jesienią w Krakowie w Galerii Pryzmat ZPAP (ul. Łobzowska 3) zagości wystawa litewskich akwarelistów, a krakowscy artyści zajmujący się malarstwem akwarelowym będą prezentować swoje prace w litewskich Trokach. Organizatorami obu wystaw będą miasto Troki i Oddział Krakowski ZPAP.
W Polsce wydarzenia związane z jubileuszem koordynuje Litewski Instytut Kultury. Na Litwie głównymi organizatorami obchodów urodzin litewskiej stolicy są wileński samorząd oraz oficjalna agencja rozwoju miasta Wilna Go Vilnius. Całoroczny program jubileuszowy powstał we współpracy z organizacjami z sektora publicznego oraz pozarządowego, twórcami kultury, przedstawicielami prywatnego biznesu, a także lokalną i międzynarodową społecznością. Przedstawia on Wilno jako energiczne i otwarte miasto, niebojące się eksperymentować i przełamywać tradycji. Szczegółowe informacje na temat jubileuszowych wydarzeń w Wilnie można znaleźć na oficjalnej stronie internetowej obchodów – www.700vilnius.lt, a także w mediach społecznościowych.
