Z okazji 800-lecia powstania krakowskiego klasztoru oo. Dominikanów w jego zabytkowych wnętrzach utworzono muzeum, które od 12 stycznia 2023 roku dostępne jest bezpłatnie dla zwiedzających.
Klasztor oo. Dominikanów w Krakowie jest jednym z trzech klasztorów na świecie, w których życie dominikańskie trwa nieprzerwanie od pierwszych lat istnienia Zakonu aż do chwili obecnej. Został on założony w 1222 roku przez św. Jacka Odrowąża, dając jednocześnie początek Polskiej Prowincji Dominikanów. Od ponad 600 lat w klasztorze istnieje szkoła wyższa (Studium Generale), kształcąca młodych braci, która jest zaledwie o 50 lat młodsza od najstarszego uniwersytetu w mieście.
Ekspozycja Muzeum Dominikanów znajduje się na dwóch poziomach: na parterze oraz w średniowiecznych piwnicach pogłębionych, by pomieścić sale wystawowe. Tym, co szczególnie zachwyca są romańskie mury, gotyckie hipokaustum, niedostępne wcześniej podziemia. Trudno wyobrazić sobie lepszą lokalizację dla muzeum dominikanów w Polsce niż klasztor krakowski. To tu przez wieki mieściła się siedziba prowincji obejmującej w zależności od okresu tereny rozciągające się nie tylko na obszar Królestwa Polskiego, ale także na Śląsk, Pomorze, Prusy oraz ziemie Litwy i Rusi. To tu znalazły się skarby kultury i archiwalia zabrane z kościołów i klasztorów zebrane przez braci po 1945 roku z ziem wschodnich przedwojennej Rzeczypospolitej. Większości eksponatów nie udostępniano dotąd publiczności.
Najcenniejszym obiektem w zbiorach muzeum jest zespół najstarszych w Polsce kwater witrażowych z przełomu XIII i XIV wieku, które wcześniej przechowywane były jako depozyt w Muzeum Narodowym w Krakowie. Warto także wspomnieć o zespole przedmiotów związanych z początkami klasztoru z XIII wieku, odnalezionych w trakcie badań archeologicznych.
Do najważniejszych obiektów w Muzeum Dominikanów należą:
- Zespół sześciu najwyższej klasy artystycznej figurek z alabastru, przedstawiających Chrystusa i pięciu apostołów, powstałych w południowych Niderlandach albo północnej Francji na przełomie 2. i 3. ćw. XV w. Mają one warsztatowe odpowiedniki w dziesięciu alabastrowych posążkach Chrystusa i apostołów w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku;
- Tzw. Matka Boska Jackowa, posążek z alabastru związany przez tradycję dominikańską ze św. Jackiem (rzekomo uratowany przez niego z płonącego Kijowa). Dzieło warsztatu rzeźbiarskiego działającego na Śląsku utrzymane w tzw. stylu pięknym, odnotowane w klasztorze oo. Dominikanów we Lwowie w 1401 roku.
- Dwie karty z zaginionej kopii Żywota i cudów św. Jacka (De vita et miraculis sancti Iacchonis), autorstwa brata Stanisława – lektora z krakowskiego konwentu braci kaznodziejów. Jest to najstarszy znany zapis pierwszego żywotu św. Jacka Odrowąża. Spisane ok. 1360 roku zapewne dla klasztoru w Płocku;
- Brązowy tłok pieczętny (typariusz), wykonany zapewne w Europie Zachodniej (Francja?) na przełomie XIII i XIV wieku. W jego ostroowalnym polu znajduje się wyobrażenie Matki Boskiej z Dzieciątkiem trzymającej w dłoni lilię, przed którą klęczy zakonnik, do którego odnosi się biegnąca wokół inskrypcja: S[IGILLUM] FR[ATR]IS IOHANNIS ORDI[NIS] PRED[ICATORUM]. Niestety, jak dotąd nie udało się zidentyfikować jej właściciela.
- Trzytomowe Graduale Ordinis Fratrum Praedicatorum, przepisane w 1536 roku przez bakałarza Wiktoryna, wykonane na pergaminie ofiarowanym przez krakowskiego pergaministę Jerzego. Niestety ze względów konserwatorskich nie dało się pokazać najciekawszego ze względu na program malarski i oprawę zdobioną tzw. radełkiem jagiellońskim tomu I, ale tom II (Proprium de tempore (pars aestiva) et de sanctis – sygn. 3 L), w którym znajduje się „emblematyczny” inicjał „I” [k. 80] z przedstawieniem św. Dominika otaczającego płaszczem swojej opieki braci i siostry z założonego przez siebie zgromadzenia. Rękopis chórowy używany w klasztorze do XIX wieku.
- Szkoła św. Tomasza z Akwinu, obraz Tomasza Dolabelli, weneckiego malarza działającego w kręgu dworu Wazów, który w 1618 r. wynajął od braci św. Dominika kamienicę przy ul. Stolarskiej. Wraz z tym wydarzeniem rozpoczął się „włoski” etap renowacji zespołu klasztornego, a Dolabella spoczął na wieczność w 1650 r. w kaplicy Pana Jezusa Ukrzyżowanego przy kościele Świętej Trójcy. Do pożaru w 1850 r. w klasztorze znajdował się wielki zespół obrazów tego malarza;
- Złota monstrancja z klasztoru w Podkamieniu ozdobiona wielobarwną emalią korpusową, z wieńcem uważanym tradycyjnie za ozdobę ślubną królowej Bony. Wyrób polski z 2 poł. XVII wiekuz dodaną wtórnie stopą z XVIII/XIX w. Jeden z najwyższej klasy wyrobów złotniczych z ziem dawnej Rzeczpospolitej odznaczający się wyjątkową elegancją przy wielkim bogactwie dekoracji.
- Preteksta krzyżowa ornatu z przedstawieniem Trójcy Świętej w typie Tronu Łaski, wykonana zapewne w Krakowie w latach ok. 1380–1395 w technice haftu kładzionego nicią metalową, haftu nićmi jedwabnymi ściegiem rozłupanym i ściegami płaskimi. Najwyższej klasy dzieło średniowiecznego hafciarstwa i najstarsza tkanina liturgiczna w klasztorze.
- „Skarb” biżuterii antycznej złożony m.in. z rzymskich pierścieni ze złota z wprawionymi gemmami, kolczyków, lunuli, a także odlanej z brązu figurki pantery (być może zapinki, albo uchwytu naczynia). Zespół przedmiotów pochodzących z wykopalisk archeologicznych o nieustalonym pochodzeniu, który dostał się do klasztoru w nieznanych okolicznościach, być może z ziem wschodnich dawnej Rzeczpospolitej po 1945 roku.
źródło: krakow.dominikanie.pl
Muzeum Dominikanów można zwiedzać trzy razy w tygodniu: czwartek (10.00-16.00), piątek (10.00-18.00), sobota (10.00-16.00).
Wstęp jest bezpłatny, jednak trzeba pamiętać o wcześniejszej rezerwacji wejściówki na konkretny dzień i godzinę.
Rezerwacji można dokonać online, poprzez System Rezerwacji Biletów, lub stacjonarnie w Punkcie Obsługi Rezerwacji (w sklepie Dominikańskiego Ośrodka Liturgicznego).
