Rozważania o pamięci i możliwościach jej utrwalania, o naszym społecznym uwikłaniu, a także konsekwencjach rozwoju sztucznej inteligencji – oto zagadnienia, na które spojrzymy przez pryzmat prac artystów posługujących się różnorodnymi technikami graficznymi.
Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie (MTG Kraków) to najstarszy i wciąż jeden z najważniejszych tego typu konkursów graficznych na świecie – organizowany od 1966 roku, początkowo jako Międzynarodowe Biennale Grafiki w Krakowie (MBG Kraków). W 1992 roku do kierowania konkursem powołano Stowarzyszenie Międzynarodowe Triennale Grafiki, które zmieniło nazwę wydarzenia na obecną, a cykl organizacji – z dwuletniego na trzyletni. Na czele Stowarzyszenia przez wiele lat stał inicjator krakowskiej imprezy, artysta, a zarazem wielki propagator sztuki prof. Witold Skulicz. Na krakowskim Triennale gościły takie sławy jak Robert Rauschenberg czy Joseph Kossuth, można było oglądać wielkie dzieła pop-artu, op-artu, minimalizmu, konceptualizmu, a wraz z nadejściem epoki cyfrowej i ataku nowych mediów pośród prezentowanych prac znalazły się wydruki cyfrowe i prace interaktywne.
Flagowe ekspozycje programu głównego Triennale to obecnie międzynarodowa Wystawa Główna oraz nastawiona na eksperyment transgrafia. Ta druga, zorganizowana po raz pierwszy w 2018 roku, daje przegląd twórczości młodych polskich artystów, których działania wykraczają poza ramy klasycznej grafiki artystycznej. W 2021 roku do konkursu międzynarodowego organizowanego pod hasłem „Sprzeczne przyszłości” oraz konkursu transgrafia 2.0 , któremu przyświecała idea „Sztuka jest przestrzenią wolności”, zgłosiło się łącznie blisko tysiąc artystek i artystów z Polski i świata.
Tej jesieni w prowadzonym przez SMTG Międzynarodowym Centrum Sztuk Graficznych przy Rynku Głównym 29 możemy bliżej przyjrzeć się twórczości ubiegłorocznych zwycięzców. Możliwość indywidualnej prezentacji prac w galerii Stowarzyszenia stanowiła bowiem element najważniejszych przyznanych nagród. „Laureaci w Centrum uwagi – vol. 2 to cykl trzech wystaw indywidualnych prezentujących dorobek artystyczny i premierowe projekty przygotowane przez twórców wyróżnionych podczas ostatniej – zorganizowanej w 2021 roku – edycji Międzynarodowego Triennale Grafiki w Krakowie. To także trzy propozycje pogłębionej refleksji nad wybranymi aspektami otaczającej nas rzeczywistości” – zaprasza prezes SMTG dr Marta Anna Raczek-Karcz.
Na początek obejrzymy najnowszy projekt laureatki Grand Prix MTG 2021 Iku Hidaki (1–26 października), w którym autorka, wykorzystując pracochłonny proces wielokrotnego nadrukowywania kolejnych warstw obrazu przy pomocy matrycy sitodrukowej, opowiada o procesach pamiętania i zapominania, wymazywania i utrwalania. Jak podkreśla Marta Anna Raczek-Karcz, „japońska artystka w niezwykle wysmakowanych wizualnie grafikach próbuje zwrócić uwagę odbiorców na intymny wymiar relacji międzyludzkich pozostających w opozycji do kontaktów zapośredniczonych przez rozmaite narzędzia komunikacji elektronicznej. Artystka, niczym flâneuse [spacerowiczka, nawiązanie do bohaterki książki Lauren Elkin – przyp. red.], wędrując przez popularne miejsca spotkań, wychwytuje toczące się w nich rozmowy, w oparciu o które tworzy kolejne kompozycje. Istotny jest w nich nie tylko osobisty ton podsłuchanych opowieści, lecz także ich ulotność oraz zniekształcenia, które wprowadza do nich pamięć”.
W listopadzie przestrzeń galerii należeć będzie do Magdaleny Hlawacz, która została w ubiegłym roku wyróżniona prestiżową Nagrodą im. Witolda Skulicza (5–27 listopada). Autorka „w swojej propozycji próbuje przeciwstawić się temu, co określa mianem »hiper-nowoczesnej tyranii chwili«. Stosując zróżnicowane formy i wykorzystując szeroki wachlarz mediów artystycznych (od klasycznej grafiki po eksperymenty cyfrowe, obiekty i aranżacje przestrzenne), dokonuje krytycznej analizy funkcjonowania w neoliberalnym dyktacie sukcesu i nieustannej aktywności. Ukazuje konsekwencje wynikające z ciągłego bycia dostępnym i wystawionym na stale bodźcujące nas powiadomienia, na które powinniśmy natychmiast reagować i do których powinniśmy się odnosić, aby pozostawać w wyznaczonym przez media społecznościowe obiegu” – charakteryzuje tę wystawę prezes SMTG.
Cykl dopełni prezentacja najnowszych poszukiwań Pawła Puzio, laureata Nagrody Głównej transgrafii 2.0 (4–31 grudnia). Jak zapowiada dr Raczek-Karcz, w jego instalacjach i obiektach odnajdziemy „poszukiwania związane z reakcją na aktualne osiągnięcia i prognozy rozwoju sztucznej inteligencji, a zwłaszcza namysł nad społecznymi i humanistycznymi implikacjami, jakie niesie ze sobą możliwość stworzenia przez ludzkość tzw. silnej sztucznej inteligencji”.
Seria indywidualnych ekspozycji przy Rynku Głównym połączona będzie z bezpłatnymi warsztatami graficznymi przeznaczonymi dla dorosłych, młodzieży i dzieci. Zajęcia poprowadzą sami artyści, a całość zostanie podsumowana publikacją, również bezpłatną, dokumentującą wszystkie wystawy oraz warsztaty, która obejmie teksty odautorskie i krytyczne.
Symboliczne domknięcie MTG 2021 to zarazem zapowiedź kolejnej edycji Triennale, która czeka nas już w 2024 roku!
Dorota Dziunikowska
Tekst ukazał się w wydaniu 3/2022 kwartalnika „Kraków Culture”.
