Rozmowa z Nadiią Moroz-Olshanską, prezeską Fundacji Widowisk Masowych organizującej Międzynarodowy Festiwal Teatru Ukraińskiego „Wschód-Zachód”.
Justyna Skalska: Dwa lata temu festiwal musiał przenieść się do internetu z powodu pandemii. W tym roku plany jego dziewiątej edycji, która miała odbyć się w kwietniu, zostały pokrzyżowane ze względu na trwającą w Ukrainie wojnę i niemożność przyjazdu zespołów teatralnych do Krakowa…
Nadiia Moroz-Olshanska: Tak i najgorsze jest to, że nikt nie wie, ile to potrwa. Nie wiemy, czy jutro Rosjanie wycofają się i wojna się zakończy, czy będzie trwać nadal, jak wielki będzie kryzys humanitarny… Wraz ze współorganizującym festiwal Młodzieżowym Domem Kultury im. Henryka Jordana podjęliśmy decyzję o zmianie terminu. Nie mamy pewności, że aktorzy i aktorki, którzy mieli zagrać na deskach krakowskich teatrów, będą mogli w sierpniu przyjechać do naszego miasta. Chcieliśmy zaprezentować spektakle teatrów z Lwowa, Kijowa, Charkowa, Odessy i Mariupola...
Czy macie kontakt z tymi zespołami?
Nie mamy żadnych wiadomości z Donieckiego Akademickiego Obwodowego Dramatycznego Teatru z Mariupola – miasto jest pod ostrzałem. Członkowie jury konkursowego, którzy pochodzą z Charkowa, są teraz uchodźcami. Wiemy, że zespół aktorski z Kijowa został w mieście i nie ma możliwości wyjazdu, trwają tam walki. Mamy kontakt z Lwowskim Teatrem Miniatur „I ludzie, i lalki” czy z aktorami i aktorkami z mojej rodzinnej Połtawy, bo w niektórych częściach kraju sytuacja jest spokojniejsza. Reżyser z Ludowego Amatorskiego Teatru „Dzerkało” zadzwonił do mnie kilka dni temu i powiedział: „Słuchaj, przyjeżdżam ze spektaklem, zmienię tylko jego wymowę, uwzględnię to, co się teraz dzieje”.
A czy obecna sytuacja zmieni również wymowę całego festiwalu? Tegoroczne motto brzmi: „Zdejmując maski”.
Myślę, że nasze hasło stało się jeszcze bardziej aktualne. Miało oznaczać symboliczne zdjęcie maseczek, nieść nadzieję na koniec pandemii. W obliczu trwającej wojny jaskrawo widzimy, że Rosja zdjęła maskę, pokazując twarz agresora. Ukraina również pokazała swą prawdziwą twarz, której międzynarodowa wspólnota narodów chyba się nie spodziewała.
Wojna wymusiła również zmianę działalności Fundacji Widowisk Masowych.
Zamiast organizować nasze wydarzenia, czyli Festiwal Teatru Ukraińskiego „Wschód-Zachód” i przegląd filmów ukraińskich w Kinie Paradox, zajmujemy się dostarczaniem leków do szpitali w Ukrainie i ekwipunku dla żołnierzy na froncie. Dzięki ożywionym kontaktom z rodzinnym krajem staliśmy się pierwszym adresem, do którego zaprzyjaźnione instytucje, fundacje i osoby prywatne z Ukrainy zwracają się o pomoc. A ja staram się swoje umiejętności zarządzania ludźmi, czasem i przestrzenią, wyniesione z pracy przy festiwalu, wykorzystać w niesieniu pomocy rodakom.
Uchodźcy przybywający do Krakowa mogą szukać wytchnienia i kontaktu z kulturą w ukraińskiej kawiarnio-księgarni NIĆ. Co to za miejsce?
To miejsce, z którym nasza fundacja jest zaprzyjaźniona i w którym organizuje różne wydarzenia. Aktualnie wszystkie środki z prowadzonej tu sprzedaży książek przekazywane są na pomoc Ukrainie. W kolejnych miesiącach planujemy również m.in. spotkania z pisarzami ukraińskimi, wystawy, warsztaty dla dzieci.
Dlaczego twoim zdaniem warto poznawać bliżej kulturę ukraińską?
Warto przypomnieć bardzo żywe związki historyczne kulturalne Krakowa, Lwowa i wielu innych miast ukraińskich. Kraków jest teraz magnesem, który przyciąga moich rodaków, i to właśnie tu szukają schronienia – nie tylko ze względu na bliskość geograficzną.
Chyba jeszcze nigdy nie czuliśmy tak dojmującej potrzeby mówienia o kulturze ukraińskiej i podkreślania jej odrębności. Cała polityka Putina opiera się na negowaniu odrębności narodu ukraińskiego, jego dziedzictwa i prawa do samostanowienia. I za to właśnie dziś walczą Ukraińcy: za swoją wolność, historię, a także kulturę.
