Nowe światy kultury

O sztuce cyfrowej i festiwalu Patchlab (8–10 października) opowiadają jego twórcy i dyrektorzy – Elwira Wojtunik i Popesz Csaba Láng.

Grzegorz Słącz: Już ubiegłoroczna edycja Patchlabu poruszała temat społecznych skutków pandemii. Czy zmiany w naszym życiu wciąż wpływają na tematykę festiwalu?
Elwira Wojtunik: Tak, i to do tego stopnia, że nasze tegoroczne hasło brzmi: GAME OVER. Z jednej strony chodzi o to, że główny nurt programu poświęcony jest grom artystycznym, z drugiej zwracamy uwagę m.in. na fakt, że znaleźliśmy się w zupełnie nowej sytuacji jako organizatorzy festiwalu, także w szerszym kontekście funkcjonowania wydarzeń kulturalnych, ich odbioru czy mechanizmów ich wspierania. Musimy na przykład być gotowi – w przypadku groźby lockdownu – na błyskawiczne przeniesienie wydarzeń w przestrzeń wirtualną… GAME OVER to zamknięcie pewnego rozdziału i wkroczenie do takiego świata, w którym kultura cyfrowa – przeżywająca teraz rodzaj boomu – czerpie z ogromnej skarbnicy tematów i przyciąga znacznie większą niż dotąd uwagę.
Popesz Csaba Láng: GAME OVER to również dostrzeżenie faktu, że dawne zasady zmieniły się nieodwracalnie, także w światowej ekonomii czy w naturze: nasza planeta odwraca się od nas, co widać zarówno w Krakowie, jak i w pożarach lasów w Kalifornii albo zmianach ekosystemu na Syberii…

Publiczność Patchlabu poszerza się o nowe grupy odbiorców i są to ludzie zaznajomieni z tajnikami świata cyfrowego. Co chcą im Państwo zaoferować?
E.W.: Przede wszystkim chcemy im pokazać kolejne możliwości, jakie oferują te technologie – jak choćby rozszerzoną rzeczywistość. Już w ubiegłym roku zaprezentowaliśmy aplikację mobilną – wciąż zresztą rozwijaną – zapowiadającą setną rocznicę urodzin Stanisława Lema: SOL.AR.IS pozwala wywoływać i umieszczać w nowych przestrzeniach trójwymiarowe obiekty inspirowane tworami inteligentnego oceanu opisanymi w powieści. Każdemu z obiektów towarzyszą cytat z książki i dźwięki skomponowane przez irańskiego artystę Ali Phi. Z kolei w trwającym Roku Lema jedno z pasm festiwalowych nazwaliśmy Lemosferą. Warto przypomnieć, że pisarz w jednej ze swoich teorii przedstawił wszechświat jako grę – zatem różne wątki będą nam się tu zazębiać.
P.C.L.: Wspomniany Ali Phi we współpracy z galerią Arsenal Contemporary Art z Toronto przygotowuje na festiwal specjalny projekt audiowizualny, którego premiera odbędzie się na platformie PLAY KRAKÓW, planujemy także jego pokaz w Hevre. Na Lemosferę złożą się również oparta na Dziennikach gwiazdowych gra miejska E-LEM-ENTY w przestrzeni Starego Miasta oraz prezentowany w Ogrodzie Botanicznym projekt Messages to the Posthuman Earth…

Mocny tytuł!
P.C.L.: Projekt oparty na technologii rozszerzonej rzeczywistości – doświadczenie audio z elementami interaktywnymi – przygotował brytyjski kolektyw artystyczny Anagram, a realizujemy go we współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza. Punktem wyjścia jest wypowiedź Stanisława Lema, który na pytanie stawiane przez Departament Energii USA – jak ostrzec potomnych przed miejscami składowania odpadów nuklearnych? – zaproponował zakodowanie informacji w DNA drzew.

A co czeka nas w ramach nurtu poświęconego grom artystycznym?
E.W.: Zapraszamy na wystawę do Pałacu Potockich, gdzie pokażemy gry artystyczne, które nie tylko służą rozrywce, ale są narzędziem ekspresji, przestrzenią artystycznej interwencji i zarazem medium. Pozwalają twórcy przekazać zarówno doznania natury estetycznej – wizualne czy dźwiękowe – jak i refleksje na temat rzeczywistości, w której żyjemy. Zobaczymy m.in. jedną z pierwszych eksperymentalnych gier, stworzoną przez mistrza wideoartu Billa Violę – The Night Journey, futurystyczną wizję 2065 Lawrence’a Leka czy projekt How to Disappear austriackiego kolektywu Total Refusal oparty na figurze… dezertera. Artyści pokazują w nim nieoczekiwane aspekty gier komputerowych, także popularnych „strzelanek”: jak w nich zniknąć, czyli co zrobić, by nie uczestniczyć w walce, a pozostać w wykreowanym świecie.
P.C.L.: W ubiegłym roku w ramach festiwalu kolektyw ten prezentował Operation Jane Walk – architektoniczny spacer po Manhattanie w świecie popularnej gry Tom Clancy’s The Division.

Festiwal jest gotowy na rozmaite warianty sytuacji pandemicznej, niemniej większość wydarzeń zakłada bezpośredni udział publiczności…
E.W.: Online planujemy panele dyskusyjne oraz warsztaty – ubiegły rok pokazał, że dobrą stroną takiej decyzji jest dotarcie do znacznie szerszych kręgów odbiorców. Tale of Tales, Łukasz Szalankiewicz, The Kissinger Twins czy Weronika Lewandowska – to tylko wybrane postaci z grona ekspertów i twórców, z którymi spotkamy się w sieci. W Galerii 360° w przestrzeni Hevre+1 podczas cieszącej się wielką popularnością dorocznej AVnocy przedstawimy trzy projekty audiowizualne artystów z Węgier, Polski i Austrii.
P.C.L.: Zamkniemy festiwal w niedzielny wieczór dwoma wyjątkowymi koncertami audiowizualnymi japońskich artystów w Muzeum Manggha. Tatsuru Arai wystąpi z multimedialną operą, a Ryoichi Kurokawa przedstawi spektakularną siłę natury przejmującej władzę nad wytworami człowieka – to kolejne odniesienie do naszego hasła GAME OVER, a także do widocznych wokół nas dowodów, że natura nie czeka długo z zagospodarowaniem miejsc, w które człowiek przestał ingerować.

Digital art przestał być sztuką niszową, znaną wąskiemu gronu pasjonatów – jego elementy są coraz bardziej obecne w licznych wystawach, koncertach, festiwalach – także w Krakowie.
P.C.L.: Bardzo nas to cieszy. Dziesięć lat temu wielu odbiorców sądziło, że kultura cyfrowa to przede wszystkim… gry komputerowe. Tymczasem to tylko jedna z wielu form kreacji, z której korzystają twórcy jako medium do ekspresji artystycznej. W tym roku podejmujemy temat gier, ale w raczej nieoczywistym ich aspekcie.
E.W.: Zagadnienia związane z kulturą cyfrową wyglądają zupełnie inaczej niż w 2012 roku, kiedy organizowaliśmy festiwal po raz pierwszy. Dziesiąta edycja Patchlabu odbywa się w rzeczywistości, w której digital art błyskawicznie się rozwija i funkcjonuje na równych prawach z innymi dziedzinami sztuki współczesnej. Cieszymy się – bo do tego przez cały ten czas dążyliśmy – ale też wciąż staramy się być o krok do przodu.

Elwira Wojtunik
Dyrektorka artystyczna Festiwalu Sztuki Cyfrowej Patchlab, kuratorka projektów związanych z nowymi technologiami oraz projektantka doświadczeń i interaktywnych instalacji artystycznych, które realizuje jako połowa duetu artystycznego Elektro Moon Vision. Laureatka stypendium MKiDN w kategorii Sztuki wizualne (2020), Stypendium Twórczego Miasta Krakowa w kategorii Kultura cyfrowa (2019) oraz programu Artist-in-Residence w MuseumsQuartier w Wiedniu (2010). Członkini jury takich wydarzeń jak SIGGRAPH Asia (2020), International Symposium on Electronic Art (ISEA) w Korei Południowej (2019) czy Art Vision Contest Circle of Light w Moskwie. Jako artystka brała udział w szeregu międzynarodowych wydarzeń związanych ze sztuką cyfrową m.in. w Nowym Jorku, Teheranie, Wenecji, Atenach czy Berlinie.

Popesz Csaba Láng
Dyrektor wykonawczy i specjalista ds. nowych technologii Festiwalu Sztuki Cyfrowej Patchlab, artysta nowych mediów, programista, twórca rozwiązań i innowacji z użyciem nowych technologii, twórca wielkoformatowych widowisk multimedialnych i instalacji interaktywnych jako połowa duetu artystycznego Elektro Moon Vision.

Tekst został opublikowany w kwartalniku „Kraków Culture” 3/2021.

ZOBACZ TAKŻE: [KLIK]