Od początku istnienia branicki oddział Muzeum Archeologicznego w Krakowie jest nierozerwalnie związany z dzielnicą Nowa Huta i kombinatem metalurgicznym. Licznych odkryć archeologicznych dokonano już w 1949 roku, gdy rozpoczęto pierwsze prace budowlane. We wrześniu 1950 roku Ministerstwo Kultury i Sztuki powołało nową instytucję – Kierownictwo Prac Wykopaliskowych w Nowej Hucie. Pierwsza siedziba placówki mieściła się przy ul. św. Jana 22, potem os. Zielonym 7, a od roku 2007 na ul. Sasanek 2A (Kraków Branice).
Lata pięćdziesiąte, sześćdziesiąte i siedemdziesiąte XX wieku to okres największego nasilenia prac wykopaliskowych. Prowadzono je m.in. w Wyciążu, Cle, Mogile, Pleszowie, Zesławicach, Bieńczycach. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych, w związku ze zmniejszeniem tempa realizowanych w dzielnicy inwestycji, zmienił się charakter prac badawczych Oddziału. Główny nacisk położono na prace inwentaryzacyjne i publikowanie wyników badań. Równolegle do działalności naukowo-badawczej, prowadzono akcje upowszechnieniowe.
Istotnym punktem działalności jest udostępnianie zbiorów publiczności. W renesansowej rezydencji (tzw. lamusie) prezentowana jest wystawa stała poświęcona garncarstwu prahistorycznemu oraz ekspozycje czasowe, a także prowadzone są warsztaty edukacyjne Od dwudziestu lat oddział organizuje piknik archeologiczny.
Multimedialna wystawa 70 lat – archeolodzy dla Nowej Huty była prezentowana w zespole dworsko-parkowym w Krakowie Branicach, przy ul. Sasanek 2A, a od stycznia do końca lutego można ją zobaczyć w gmachu głównym Muzeum Archeologicznego w Krakowie, przy ul. Poselskiej 3. Na planszach i monitorach można zapoznać się z historią placówki, najstarszym dziejami terenów nowohuckich oraz obejrzeć mnóstwo fotografii z ostatniego siedemdziesięciolecia oddziału. Eksponowane są też niewidoczne na co dzień zabytki z muzealnych magazynów.